اسراف منابع در شبکه های سیار

به گزارش سیتنا، محمد سامان در مقاله ای که در ماهنامه نسل چهارم منتشر شد، نوشت: اکنون بیش از بیست سال از راه اندازی شبکه موبایل در ایران می گذرد، البته خوشبختانه ما هرگز صاحب شبکه موبایل نسل اول AMPS نشدیم و مستقیما از ابتداء شبکه دیجیتال TDMA  نسل دوم با استاندارد GSM به دستان توانمند اپراتور اول وارد میهن عزیزمان شد؛ افرادی شاید خوب یادشان باشد گوشی های بلوک شکل نوکیا را در آن زمان.

شاید تاخیر در ورود تکنولوژی جدید به ایران گاهی هم به نفعمان بوده از این جهت که مانند کشورهای اسکاندیناوی و آمریکا متحمل مخارج شبکه نسل اول آنالوگ نشدیم. از همان ابتداء شبکه احداثی نسل دوم، که در آن زمان فاقد اینترنت بود، پوشش لازم و کافی را نداشت که البته روندی است طبیعی در رشد شبکه های موبایل در همه جای دنیا؛ بالاخره پوشش کشور پهناوری مثل ایران یک شبه رخ نمی دهد. اما در آن زمان هرجا که پوشش شبکه موبایل وجود داشت، سرعت برقراری تماس و کیفیت آن در حد خوبی بود عمدتا به دلیل خالی بودن شبکه که خود ناشی از گرانی خطوط اشتراک بود. البته چاره ای هم نبود در سالهای پسا جنگ و تحریم یکی از راه های تامین منابع مالی لازم، توسعه شبکه توسط اخذ مبالغ هنگفت از مشترک بود.

کم کم با توسعه شبکه اپراتور اول و گسترش آن به اکثر نقاط ایران و افزایش تعداد مشترکین و محاسبات ناصحیح انجام شده در ایجاد شبکه ای که ظرفیت لازم و طراحی فرکانسی صحیح را داشته باشد، مشترکین دچار معضلاتی مانند تاخیر در برقراری تماس و قطعی های بین تماس چه در حالت ایستا و چه در حالت متحرک شدند.

دیگر اپراتور اول بخوبی ارزش سرمایه گذاری بر روی واحدی مجزاء برای بهینه سازی شبکه کشوری GSM را لمس کرد که به علت کمبود متخصص و عدم انتقال دانش Optimization توسط پیمانکاران خارجی با هزینه بالا انجام می شد که البته امری تمام نشدنی است و تابع رشد مشترکین، بدین دلیل که شیوه تجمع و تحرک مشترکین دایما در حال تغییر است.

با راه اندازی دسترسی اینترنت موبایل GPRS این مشکل چند برابر شد، تا جایی که تا همین ده سال پیش دسترسی اینترنت بر روی شبکه موبایل بیشتر شبیه یک مزاح بسیار گران و پر هزینه بود و به ضرر جیب اپراتور و مشترک؛ البته از انصاف نباید گذشت و اپراتور اول که این مشکل را در گذشته هم دیده بود.

 بالاخره این اپراتور بعد از چندین سال دست به کار شد و بهینه سازی شبکه را همزمان با توسعه نسل بعدی دسترسی اینترنتی رادیویی EDGE شروع کرد. ناگفته نماند که اپراتور دوم هم همین مسیر را ولی با سرعت بیشتر و هزینه کمتری از جیب مشترک انجام داد.

در این زمان اکثر کشورهای دنیا در حال اجرای شبکه های موبایل نسل سوم WCDMA/UMTS  بودند که قول سرعت های دسترسی بالاتری را به مشترک می داد. ولی سیاست هیات دولت بر آن شد تا یکه تازی نسل سوم موبایل را به صورت انحصاری به دست اپراتور سوم سپرد که حداقل نام آن با شماره تقدم اپراتور همنام درآمد. سال ها طول کشید تا اپراتور سوم توسعه پوششی قابل قبولی در سطح کشور داشته باشد. در این زمان هیاهوی تبلیغاتی با الفاظ گیرایی مانند نسل 2.75G  و 3.5G  و 3.75G  در سراسر کشور توسط هر سه اپراتور شکل گرفت، ولی موسسه ای توانا جهت تایید و یا تکذیب این ادعا ها به نفع مشترک بی اطلاع وجود نداشت.

از اواسط سال پیش که زمزمه های نسل چهارم موبایل در کشور سرگرفت و تا اجرای نیمه کاره آن در حال حاضر، که خوشبختانه دیگر هیچ یک از اپراتورها در آن از مزیت انحصار فرمایشی بهره نمی برند، معضلی جدید رخ داده. همانطور که اهل فن می دانند همه اپراتورها از سایت های موجود و جدید الاحداث خود این نسل های مختلف را به صورت Multi-RAT پیاده سازی می کنند و با ایجاد رومینگ ملی خدمات صوتی و داده ای فی مابین اپراتورها و به اشتراک گذاری منابع پوششی خود مشکلی جدید رونمایی شد.

این مشکل عمدتا در مکانهای پرتراکم رخ می دهد ولی نباید از آن چشم پوشی کرد، چراکه عمده درآمد و تجمع مشترکین اپراتورها در همین مکانهای پرتراکم است. با ورود M2M این مشکل فقط تشدید خواهد شد.

امروزه تعداد زیادی از کاربران صاحب گوشی های هوشمند هستند که عمدتا توان ارتباط با شبکه های موبایل اعم از نسل دوم، سوم و چهارم و انواع مختلف هر یک را دارند که خود به مشکل فوق الذکر دامن می زند.

جهت تشریح این مشکل سناریوی ذیل را در نظر بگیرید:

کاربری با گوشی هوشمند خود که مشترک صوت و دیتا همزمان است و رومینگ آن را نیز فعال کرده در حال تحرک و یا ایست در مکانی می باشد. اگر این مشترک به گوشی خود دقت کند، به سرعت متوجه می شود که نماد دسترسی دیتا در آن در بسیاری از موارد و مکانها در حال تغییر وضع دادن بین حالات EDGE و 3G  و HSPA خواهد بود. این یعنی اینکه گوشی مشترک دایما در حال پرش از نسل دوم و انواع نسل سوم می باشد که هر یک از این پرش ها مستلزم سیگنالینگ مجدد جهت اتصال به هسته شبکه بوده و بالطبع امری است زمان گیر که باعث کندی دسترسی، اتلاف منابع فرکانسی و در نهایت نارضایتی مشترک می گردد. این مشکل زایده فرآیندهایی به نام های Pilot Pollution و Overshoot و موارد دیگری که از حوصله این مقاله خارج است می باشد که خود ناشی از عدم طراحی صحیح و یا به روز رسانی Radio Planning و Capacity Planning شبکه دسترسی اپراتورها هستند.

حتی با وجود زحمات شرکت های دخیل در امر بهینه سازی این شبکه ها از طریق Drive Test و Optimization این معضل را می توان در مکانهای مختلف کشور به صورت روزمره مشاهده کرد.

تاثیر منفی این عدم تنظیم صحیح بر روی خدمات صوت و داده ای تمام نسل ها خواهد بود. شاید فردی بگوید LTE از این مشکل مستثنی خواهد بود، اما لازم به ذکر است که LTE فعلی در ایران تا زمانی که VoLTE سراسری با هسته IMS پیاده سازی نشود، مجبور است تماس های صوتی و پیامکی خود را از طریق یکی از نسل های پایین تر با استفاده از فرآنید CSFB انجام دهد.

وجود هویتی بی طرف برای بررسی و نظارت همه اپراتورها و KPI Benchmarking  آنها و ارایه نتایج به عموم تنها راهکار رتبه بندی کیفیت اپراتورها و مشکلات دسترسی آنها در سطح کشور خواهد بود، که البته خود اپراتورها رغبتی به آن نخواهند داشت و باید متولی قدری حامی آن باشد. شاید وقت آن رسیده که با خودداری از کلی گویی در بحث تکنولوژی و عدم شیفتگی نسبت به پیمانکاران خارجی و با تکیه به هوش سرشار ایرانی این امر جهت رفاه کاربر و صرفه جویی منابع فرکانسی اجراء شود.

امید است که با ورود به عرصه اپراتورهای مجازی این مشکلات بیشتر تحت ذره بین قرار گیرند.

AMPS = Advanced Mobile Phone System

TDMA = Time Division Multiple Access

GSM = Groupe Spécial Mobile

GPRS = General Packet Radio Service

EDGE = Enhanced Data for Global Evolution

WCDMA = Wideband Code Division Multipe Access

Multi-RAT = Multiple Radio Access Technologies

M2M = Machine to Machine

HSPA = High Speed Packet Access

LTE = Long Term Evolution

VoLTE = Voice over LTE

IMS = IP Multimedia Subsystem

CSFB = Circuit Switch Fall Back

KPI = Key Performance Indicators