بنیان بانکداری اسلامی بر مشارکت است
حضور بانک‌ها در عرصه بین‌المللی و تجربه مدیریت بانکی در عرصه بین‌الملل موضوعی است که در کشور ما بسیار کمرنگ است و معدود افرادی هستند که چنین تجربیاتی دارند. سید احمد طاهری بهبهانی از جمله این افراد است که سال‌های بسیاری در این حوزه فعالیت داشته و چهره شناخته‌شده‌ای در عرصه بانکداری بین‌المللی به‌شمار می‌آید. او از سال 1335 وارد بانک ملی ایران شد و بعد از چند سال فعالیت در داخل کشور، ماموریت تاسیس نخستین واحد بین‌المللی بانک ملی ایران را در کویت برعهده گرفت. بعد از آن مسئولیت سرپرستی شعب بانک ملی ایران در منطقه خلیج فارس را برعهده داشت و در این مدت، 21 شعبه بانک ملی ایران را در حاشیه جنوبی خلیج فارس تاسیس کرد. در کارنامه او مدیریت شعبه بانک ملی لندن هم دیده می‌شود. او در سال 1362 بازنشسته شد. اما فعالیتش در حوزه بانکداری ادامه پیدا کرد. بعد از چند سال همکاری با بانک‌های عربی در سطوح مختلف، به ایران آمد و مدیریت بانک اقتصادنوین را برعهده گرفت و در حال حاضر نزدیک به سه سال است که در بانک سامان فعالیت می‌کند و مدیرعامل این بانک خصوصی است.
**
بانک سامان 16 سال پیش در قالب موسسه مالی و اعتباری "سامان اقتصاد" فعالیتش را آغاز کرد. در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی که همه بانک‌های خصوصی، ملی شدند و قرار بر این بود که دیگر بانک خصوصی وجود نداشته باشد. اما رفته رفته نیاز به بانک‌های خصوصی در کشور احساس شد. در ابتدا در اواخر دهه70 در چارچوب موسسات مالی و اعتباری بخشی از این نیاز بر طرف شد و به‌دنبال آن، بانک‌های خصوصی مجوز فعالیت گرفتند. موسسه سامان اقتصاد دو سال فعالیت کرد تا قانون تاسیس بانک‌های خصوصی به تصویب مجلس رسید و بانک سامان جزو نخستین بانک‌هایی بود که مجوز رسمی بانک مرکزی را دریافت کرد.
از نکات قابل توجه در کارنامه مدیرعامل بانک سامان همکاری با بانک اسلامی دوبی است. طاهری به مدت دو سال مشاور مدیرعامل بانک اسلامی دوبی بود و از صاحب‌نظران این حوزه به شمار می‌آید. او تعریف ساده‌ای از بانکداری اسلامی ارائه می‌کند. وی معتقد است که وقتی ما مسلمان هستیم، وظیفه دینی و مذهبی و اخلاقی ماست که براساس اصول دینی خود عمل کنیم. در اوایل انقلاب به این نکته توجه شد و قانون عملیات بانکداری بدون ربا به تصویب رسید.
مدیرعامل بانک سامان اساس بانکداری اسلامی را برخلاف بانکداری ربوی، بر مشارکت می‌داند.
طاهری بهبهانی می‌گوید: اساس کار بانکداری اسلامی این است که بانک‌ها بابت تسهیلاتی که به مشتریان خود می‌پردازند، بهره نگیرند و عملیات بانکی بدون دریافت ربا انجام شود که این براساس متون دینی ماست و آیات و روایات متعددی در این زمینه وجود دارد.
وی فلسفه اصلی بانکداری اسلامی را رونق اقتصادی و توزیع عادلانه ثروت می‌داند و می‌گوید: ابزار رسیدن به این هدف هم بر اساس مشارکت بنیان‌گذاری شده است و عقود اسلامی متعددی بر این مبنا وجود دارد. نقش اصلی بانک‌ها هم این است که در معاملات به طور کلی با مشتریان خود مشارکت داشته باشند. مشارکت به معنای واقعی کلمه، یعنی شراکت در سود و زیان و نه فقط در سود.
براساس گفته‌های طاهری بهبهانی، فقرزدایی از دیگر اهدافی است که بانکداری اسلامی آن را دنبال می‌کند. اساس این موضوع این است که مردم کار کنند و با این فعالیت، ایجاد ثروت شود و با پرداخت مالیات، دولت بتواند جامعه را به خوبی مدیریت کند.
مدیرعامل بانک سامان با بیان اینکه فرهنگ‌سازی و آموزش یکی از اصلی‌ترین کارهایی است که باید در حوزه ترویج بانکداری اسلامی انجام شود تصریح می‌کند: بانک سامان در این زمینه فعالیت‌های بسیاری داشته است.
وی می‌افزاید: از سال گذشته، این بانک یک آکادمی بانکی تاسیس کرده و در آن فقط علوم بانکی تدریس می‌شود. براساس گفته‌های طاهری، این بانک همچنین تفاهم‌نامه‌ای با یک دانشگاه فرانسوی امضاء کرده است و با کمک این دانشگاه در حال تبادل اطلاعات و تجربیات و توانمندسازی نیروهای خود است.
طاهری بهبهانی در تفاوت بین بانکداری اسلامی و ربوی، باز هم به بحث مشارکت اشاره می‌کند. او تفاوت اصلی این دو نوع بانکداری را در دو نکته بسیار ظریف می‌داند: نخست نیت باطنی بانک و مشتریانش. بدین صورت که اگر کسی وام یا قرضی می‌دهد، همان‌طور که در قرآن کریم آمده است "قرض‌الحسنه" باشد. به عقیده مدیرعامل بانک سامان، وجود این نیت باطنی و کمک و مساعدت مردم به یکدیگر می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد.
نکته دومی که او اشاره کرد و در تمام طول گفت‌وگو بر آن تاکید داشت، این بود که جدای از مسایل مربوط به نیت شخصی افراد، در بُعد بیرونی هم باید انجام کارها بر اساس مشارکت باشد و نفع و زیان آن برای هر دوطرف باشد نه اینکه یک طرف فقط در سود شریک باشد.
مدیرعامل بانک سامان با ذکر مثالی به عقد مرابحه اشاره کرد که در کشورهای عربی بیشتر استفاده می‌شود و گفت: اگر فردی احتیاج به چیز خاصی داشت به صورت مرابحه می‌تواند آن را تهیه کند. فردی قیمت کالایی را استعلام می‌کند و برگه استعلام را به بانک ارائه می‌دهد. بانک آن کالا را خریداری می‌کند و آن را با یک مبلغ بالاتری که منابع بانک را پوشش می‌دهد به متقاضی می‌فروشد. با این کار بانک کسب سود می‌کند و متقاضی هم به کالای موردنیاز خود می‌رسد.
طاهری با تاکید بر تجارب خود از فعالیت در کشورهای حوزه خلیج فارس، بهره‌مندی اهل تشیع و تسنن از تجربه‌های یکدیگر را عامل همگرایی و رشد بانکداری اسلامی دانست.
طاهری درباره اصلاحیه قانون عملیات بانکداری بدون ربا می‌گوید: من طرح جدید را مطالعه کرده‌ام و نظرم در مورد آن بسیار مثبت است. فرق قانون جدید با قانون قدیم این است که در قانون قبلی عقود اسلامی در متن قانون وجود نداشت و جزو آیین‌نامه‌ها تعریف شده بود. در حالی که در پیش‌نویس قانون جدید وارد متن قانون شده است.
وی افزود: به عقیده من طرح جدید تا ماده 21 خیلی خوب است و مسایل جدی در آن ذکر شده است. اما بعد از آن متوجه شدم که چیزهای جدید به این قانون اضافه شده که ارتباطی با بانکداری اسلامی ندارد. مثلا ایجاد شرکت‌های تخصصی مشاوره‌ای و تامین مالی پیش‌بینی شده است که به صورت موسسات استانی است. اگر درست تعبیر کنم چیزی شبیه به تعاونی‌ها. اعضای یک گروهی دور هم جمع می‌شوند و در چارچوب آن موسسه مشاوره‌ای ـ مالی عضو می‌شوند و مانند یک تعاونی عمل می‌کنند. هریک از این موسسات هم برای یک رشته خاصی فعالیت می‌کنند و این موسسات به‌صورت اجباری باید با همان افراد عضو کار کند و تسهیلات بدهد.
به عقیده طاهری با تاسیس این موسسات، بخشی از خدمات بانک‌های دیگر نیز گرفته شده است که در نتیجه این بخش‌ها ارتباطی با بانکداری اسلامی ندارند. در مجموع نکته خوب قانون جدید در نظر گرفتن تمام عقود در متن قانون است. اما ایجاد این شرکت‌ها یک نظام جدیدی را در مقابل بانکداری مرسوم ایجاد می‌کند که شاید به صلاح نباشد.
انتهای پیام
افزودن دیدگاه جدید