کشف دیوار شرقی دروازه پارسه تخت‌جمشید

به گزارش سیتنا، سیزدهمین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی «دروازه پردیس پارسه تخت جمشید» در محوطه باستانی تل آجری در مرودشت استان فارس، به سرپرستی علیرضا عسکری چاوردی از دانشگاه شیراز و پی‌یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیای ایتالیا به صورت مشترک و با همکاری اداره کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی و گردشگری و معاونت میراث ‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در حال انجام است.

علیرضا عسکری چاوردی ـ سرپرست این هیأت باستان‌شناسی ـ مهمترین دستاورد پژوهشی این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، را کشف کامل دیواره شرقی دروازه پارسه تخت جمشید و شناسایی پلان کامل بنای دروازه اعلام کرد.

او گفت: دیوار شرقی این دروازه به طول ۴۰ متر و پهنای ۱۰ متر سرتاسر از آجر و خشت و هسته این دیوارِ سترگ به ضخامت پنج متر از خشت خام و از هر طرف نمای داخلی و بیرونی به پهنای ۲.۵ متر با آجر بنا شده است.

این باستان‌شناس، استفاده گسترده از ملات قیر را از جالب‌ترین فنون به‌کاررفته در ساخت دیواره بزرگ دروازه پارسه تخت جمشید دانست و افزود: ملات به‌کار رفته در بین رَج‌های آجری سرتاسر پهنه این دیوار، از نوعی ملات قیر است که در دوره هخامنشی به صورت گسترده استفاده شده و به نظر می‌رسد از قیر بیشتر به عنوان ملات ساختمانی برای ساخت بنا استفاده شده است.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی تل آجری، از جالب توجه‌ترین کشفیات اخیر در این محوطه باستانی را نمایان شدن سرتاسر دیواره شرقی دروازه با آجرهای لعابدار رنگین اعلام کرد.

به گفته عسکری چاوردی، کشف پنل‌های رنگین لعابدار از ردیف حیوانات اسطوره‌ای، گل‌های هشت‌پر و آجرهای لعابدار سفید، زرد، آبی و سبزرنگ نشان می‌دهد که این دروازه در دوران شکوه خود،  یکی از مشهورترین دروازه‌های جهان باستان بوده است.

بنابر گزارش پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محوطه باستانی معروف به تَل آجری در فاصله سه‌ کیلومتری شمال غربی تخت جمشید در محل معروف به باغ فیروزی قرار دارد. ابعاد این محوطه ۳۰ در ۴۰ متر است. تپه‌ای باستانی به ارتفاع سه‌متر از سطح زمین‌های اطراف در حریم درجه ۱ تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در تاریخ ۱۷/۳/ ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۵۳۰  در فهرست میراث ملی کشور ثبت شده است.

دروازه شهر پارسه، ساختمانی با جهت شمال غربی- جنوب شرقی است، اما حدود ۲۰ درجه از محور شرقی ـ غربی انحراف دارد. این بنا ابعادی برابر با ۰۶/۲۹ متر (شمال شرق- جنوب غرب) ×۰۷/۳۹ متر (شمال غرب- جنوب شرق) داشته و از دیوار ستبری به عرض ۴۷/۱۰ متر تشکیل شده که فضایی داخلی به ابعاد ۰۰/۸ متر عرض و ۳۳/۱۴ متر طول را احاطه می­‌کند. مسیر دسترسی به این اتاق از طریق دو راهرو به عرض ۶۳/۴ و طول ۲۴/۱۲ امکان‌پذیر بوده است.

با کشف کتیبه‌های میخی بابلی و ایلامی (عیلامی) و با توجه به کارکرد بنا مشخص شد که این بنا یک دروازه یادمانی از آغاز دوره هخامنشی بوده است.

این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع‌تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود ۵۸۰ پیش از میلاد) را تکرار می‌کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است. احتمالا، هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است. این بنا به طور کامل از آجر و خشت ساخته شده است. نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب‌دار تزئین شده است. تزئین بخش پایین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است. آجرهای لعاب‌دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نشان می‌دهد سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره‌ای گاو نر و حیوان ترکیبی «موشخوشو» تزئین شده بود.

این بنای تاریخی امکان دسترسی به یک باغ سلطنتی (پردیس) را فراهم می‌کرد که شامل یک کاخ بزرگ بود و اکنون ویرانه‌های آن در محوطه فیروزی ۵ موجود است. این دروازه یادمانی در دوره هخامنشی متروک شد، سپس بر اثر زمین لرزه‌ای بزرگ، تخریب شد و در دوره‌های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

پارسه شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه‌ای زیبا هم‌طراز با دروازه بابل بوده است.  این دروازه در کهن‌ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ‌های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل، فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ‌ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شد.

انتهای پیام