گفتمان‌سازی دانش‌بنیان

به گزارش سیتنا، پرویز کرمی * - قبلا هم در این‌جا و جاهای دیگر، به مناسبت‌های مختلف نوشته‌ایم و به خودمان و به مسئولین امر یادآوری کرده‌ایم که امروز بیش از هر زمان دیگری شرایط برای تحقق اقتصاد دانش‌بنیان فراهم است و بیش از هر زمان دیگری موقعیت مناسب است تا همگی با هم جهدی کنیم و این مختصر موانعی را که بر سر راه علم و فناوری وجود دارد، برداریم. واقع‌بینانه به وضعیت کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که دیگر هیچ عذری پذیرفته نیست تا کار مهم امروز را -یعنی همین اقتصاد دانش‌بنیان را- به فردا بیندازیم و به دلایل ناموجه دست‌دست کنیم تا فرصت‌ها -خدایی نکرده- بسوزند و ما نتوانیم از نعمت‌های ارزشمندی که خدای متعال سر راهمان قرار داده، بهره ببریم. «شکر نعمت» به تصریح آموزگاران دین و اخلاق، همینی است که قدر داشته‌هایمان را بدانیم و از آن‌ها در جهت خیر و صلاح دنیا و به خصوص در جهت ارتقای سطح کیفی و کمی زندگی هموطنان بهره ببریم. بزرگ‌ترین نعمتی که خداوند ارزانی‌مان داشته، نعمت انقلاب اسلامی و متعاقب آن حاکمیت اسلام -یعنی جمهوری اسلامی ایران- است. اگر خدایی نکرده در عمل ناکام بمانیم و تجربه حکومت دینی را در اداره جامعه ناکام جلوه دهیم و کاری کنیم که برای رفع حتی ابتدایی‌ترین نیازهایمان دست در برابر طاغوت‌های دنیا دراز کنیم، آن وقت این نعمت از کفمان بیرون می‌رود و مهر کفران نعمت تا قیام قیامت بر پیشانی‌مان می‌خورد. شکر نعمت، نعمتت افزون کند/ کفر نعمت از کفت بیرون کند. شکر نعمت همین است که سرعت پیشرفت کشور و شتاب توسعه علم و فناوری را افزایش دهیم و از علم و تجربه و نیروی انسانی -به خصوص نیروی جوانان متخصص کشور- و از ظرفیت‌های اعتقادی و سیاسی استفاده کنیم و هر چه زودتر ‌-ان‌شاءالله تعالی- ایران اسلامی را به قله‌های شرف و اقتدار و عزت برسانیم. این جملات را نباید تعبیر به تعارف و شعار کرد و چنین پنداشت که برای تهییج قشر دانشگاهی و علمی باید چنین سخنانی بر زبان آورد، نه اتفاقا اگر به دور و برمان نیک بنگریم و ظرفیت‌های موجود و امکانات دم دستمان را بسنجیم، خیلی زود به این نتیجه می‌رسیم که امروز بیش از هر روز دیگری شرایط رشد و توسعه فراهم است، بلکه در بعضی از سطوح حجت بر ما تمام است که تعلل نکنیم و کلید اقتصاد دانش‌بنیان را با توجه به اقتضائات و مبانی اقتصاد مقاومتی بزنیم. شاید بر سر تحقیق اقتصاد دانش‌بنیان و بر سر اقدام و عمل اقتصاد مقاومتی یک مانع بیشتر نباشد؛ مانعی سفت و سخت که با یک همت ملی و عزم علمی می‌توانیم از سر راهش برداریم. مشکل ما در این امر مهم «گفتمان‌سازی» است که آن را به تعویق انداخته‌ایم و در فراگیر کردنش هنوز به توفیق نرسیده‌ایم. رهبر فرزانه انقلاب اسلامی هم اگر دیدار پر‌خیر و برکت اخیرشان را با رئیس‌جمهور محترم و کابینه ساعی و خدوم دولت دیده باشید، می‌بینید که بر امر مهم گفتمان‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و بالادست آن اقتصاد مقاومتی تاکید موکد کردند و دست‌اندر‌کاران کلان کشور را سفارش کردند که این مهم را به مثابه یک ضرورت پی بگیرند و معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری را به عنوان متولی اصلی دانش‌بنیان همراهی کنند و تنهایش نگذارند. یکی از نعمت‌های مهمی که امروز باید قدرش را بدانیم همین همدلی و همزبانی مسئولین عالی رتبه نظام اسلامی است. امروز دولت و نهادهای عالی جمهوری اسلامی هم از صدر تا ذیل بر این امر اتفاق نظر دارد که اقتصاد کشور را به سمت و سوی دانش‌بنیان ببرد و قطار رشد و توسعه را در این ریل حرکت دهد. در واقع آن چیزی که می‌تواند راه ما را در رسیدن به اهداف عالیه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی کوتاه کند و مثل یک میانبر ما را زودتر به نتیجه برساند و در عین حال مثل یک شتاب‌دهنده عمل کند، همین دانش‌بنیان است که اتفاقا بیش از هر چیزی به کار اقتصاد مقاومتی می‌آید و موقعیت و قدرت ما را در «جهان» ممتاز می‌گرداند. اما همان‌طوری که بزرگان، خردمندانه بر گفتمان‌سازی تاکید فرموده‌اند، این مسئله مهم و مقدماتی را پی بگیریم. البته بحث فرهنگ‌سازی هم هست و ما همواره به قدر وسع کوشیده‌ایم چنین فرهنگی را در جامعه احیا و تقویت کنیم و البته در این راه پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای هم کرده‌ایم. تا همین چند سال پیش دانش‌بنیان تعبیری نامفهوم بود و نه فقط در حوزه‌های اقتصادی که حتی در محیط‌های علمی و دانشگاهی هم کسی آن را جدی نمی گرفت، حتی خیلی‌ها دقیقا معنی و مفهوم آن را در نمی‌یافتند، اما امروز اولا به برکت عنایت ویژه‌ای که رهبری روی آن داشتند و همواره و مکرر روی آن تاکید کردند، ثانیا به همت و تلاش جامعه علم و فناوری -به‌خصوص همکاران ما در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری-، ثالثاً به دلیل ورود نیروی نخبه و جوان و دانشگاهی به این عرصه، رابعا به دلیل عملکرد مفید رسانه‌ها، چه رسانه‌های مکتوب و چه رسانه‌های دیداری - شنیداری و فضای مجازی و نیز نقش موثر رسانه ملی، مفاهیم و مباحث دانش‌بنیان فراگیر شده، بلکه در ذهن و ضمیر جامعه به امری «مفهوم» بدل شده. چیزی که پیش‌تر عرض کردم «همه مقدمات و شرایط فراهم است» ناظر بر همین چیزهاست که حالا ابر و باد و مه و خورشید فلک درکارند تا بتوانیم کار ملی اقتصاد دانش‌بنیان را پیش ببریم و ان‌شاءالله به نتیجه برسانیم. ما آنچه در توان داریم باید به کار ببندیم تا تجربه جمهوری اسلامی در عرصه رفاه و پیشرفت به توفیق برسد که برای مسلمانان جهان و برای مستضعفین دنیا سرمشق و الگو شود.

* مشاور معاون علمی وفناوری رئیس جمهوری و دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم فناوری واقتصاد دانش بنیان