نگاهی به مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی

به گزارش سیتنا، سازمان های امروزی در عرصه ملی و جهانی به منظور کسب جایگاهی مناسب و حفظ آن، نیازمند بهره گیری از الگویی مناسب همچون مدیریت زنجیره تامین در راستای تحقق مزیت رقابتی و انتظارات مشتریان هستند. مشتریان در سازمانهای امروز در تولید کالا و ارائه خدمت، رویه های انجام امور و فرایندها، توسعه دانش و توان رقابتی، همراه و همگام اعضای سازمان هستند.

در این مقاله که به کوشش محمدرضا موسی زاده و سیدرضا تهامی از فعالان حوزه بانکداری ارائه شده، نشان داده شده است که حفظ ارتباطات با دیگر شرکا و مشتریان، بهره مندی از اطلاعاتی دقیق و به موقع، حداکثر کردن عملکرد زنجیره ای و چابک سازی مدیریت زنجیره تامین، تنها با بکارگیری یک سیستم اطلاعاتی در بستر اینترنتی مقدور است. سپس به منظور شناخت بهتر متغییر های تاثیرگذار بر این رابطه و درک دینامیزم های موجود، با استفاده از رویکرد مدلسازی پویایی سیستم و ترسیم نمودارهای علی حلقوی CLD)) مدل مفهومی مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی طراحی شده است که نشان دهنده متغییرها و دینامیزم های موجود در این عرصه است.

مقدمه
یکی از الگوهای نوین در اقتصاد شبکه ای بهره گیری از مدیریت زنجیره تامین است که با توجه به الزامات این شبکه به طور جدی مورد توجه مدیران کسب و کار محققان در مدیریت صنعتی قرار گرفته است(لی، 2002). معاملات میلیارد دلاری زنجیره تامین در سراسر جهان پتانسیل عظیمی در جهت عملکرد و پیشرفت به وجود آورده است(حنفی زاده و شرکت، 2009). شبکه گسترده جهانی و اینترنت به عنوان یک کانال نوین قدرتمند برای زنجیره تامین در استفاده از بسیاری از ابزارهای مهجور و پیوند بنیادین مجدد زنجیره ارزش نمایان گشته است(روهمن، 2003).

با توجه به محیط متغییر امروزی، سازمان ها به الگویی از زنجیره تامین نیاز دارند که به موضوعات استراتژیکی و مشتری مدار و همچنین محدودیت های عملیاتی مرتبط باشد. از سوی دیگر، مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی که حاصل بکارگیری اینترنت و سیستم های اطلاعاتی در مدیریت زنجیره تامین است، شرکت ها را مجبور به ارزیابی ارزش پیشنهادی مشتریان ساخته و آن ها را در رسیدن به چالش های رقابتی، چابک تر می سازد. مباحت به کارگیری و اثرات اینترنت در مدیریت زنجیره تامین از سال 2000 به طور گسترده ای در مجلات علمی معتبر در سطح جهان مطرح گردید(گیمنز و لارنس، 2008). گوناسکاران (2008)، در تحقیق خود بیان می کند، معماری مطلوب زنجیره تامین با توجه به یکپارچه سازی زنجیره عرضه، باعث افزایش سرعت و انعطاف پذیری و نیز کاهش هزینه ها می گردد. وو و چانگ (2009)، مدلی مفهومی برای درک پذیرش و انتشار مدیریت رنجیره تامین الکترونیکی در مراحل مختلف بین شرکای تجاری ارائه و بیان می کنند ساختار تکنولوژی، ساختار شراکت، نوع صنعت و اندازه سازمان از عوامل موثر در این زمینه می باشند. الظوبی (2010)، استفاده از مدیریت زنجیره تامین الکترورنیکی را با به کارگیری سیستم های کامپیوتری و نرم افزار مورد مطالعه قرار داد.
اغلب تحقیقات انجام شده در مورد مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی در سطوح تاکتیکی، عملیاتی و لجستیکی شکل گرفته و خلل یک نگاه چند جانبه در سطح استراتژیک و به منظور تحقق انتظارات مشتریان مغفول مانده است. از این رو در این مقاله، به تحلیل اثرات مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی با رویکرد پویایی شناسی سیستم ها پرداخته و به منظور درک روابط و دینامیزم های موجود مدل تحلیلی ارائه می شود.

مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی
زنجیره تأمین الکترونیکی به یک شبکه تولیدی اطلاق می شود که مشتریان و عرضه کنندگان را به بهترین حالت به هم مرتبط می سازد که نتیجه این شبکه تولیدی افزایش ارزش افزوده فعالیت های تولیدی می باشد(برابلر، 2001). امروزه مفهوم مدیریت زنجیره تأمین به مدیریت کلیه فعالیت های درون زنجیره با استفاده از فن آوری اطلاعات اطلاق می شود (تریسی و دوبلین، 2001) و همان مفاهیم مدیریت زنجیره تأمین است که توسط فنآوری اطلاعات و به ویژه اینترنت توانمند شده است(لی، 2002). به عبارت دیگر این امر تلاشی در جهت تسهیل جریان اطلاعات درون زنجیره تأمین است(پوریر و بایر، 2000؛ تربان و همکاران، 2002). شرکت ها برای موفقیت و افزایش بهره وری زنجیر ارزش خود می بایست از زنجیره ارزش هوشمند استفاده کرده، زمان چرخه خود را کاهش و وفاداری مشتریان خود را افزایش دهند(الظوبی، 2010).

زنجیره ارزش
مدل زنجیره ارزش که اولین بار توسط مایکل پورتر ارایه شد، چهارچوب ارزشمندی برای لحاظ کردن ارتباط استراتژیک میان وظایف و فعالیت های درون سازمانی است. شرکت ها از زنجیره ارزش به عنوان الگو و چهارچوبی به منظور درک موقعیت هزینه و شناسایی فعالیت های مختلف در اجرای استراتژی، استفاده می کنند(پورتر، 1384). کلیه فعالیت های زنجیره ارزش به دو دسته فعالیت های اصلی و فعالیتهای پشتیبانی تقسیم می شود: 1.فعالیت های اصلی که شامل: لجستیک داخلی، عملیات (ساخت/تولید کالا)، لجستیک بیرونی، بازاریابی و فروش، خدمات است. 2. فعالیت های پشتیبانی که شامل: زیرساختارهای مدیریتی شرکت که شامل تمامی فرایندها و سیستم هایی است که هماهنگی فعالیت ها را تضمین می کند. مدیریت منابع انسانی، توسعه تکنولوژی، تدارکات است (هیت و همکاران، 2001).

چشم انداز مشتری
نگاه امروز بنگاه ها به مشتریان تنها نگاه به یک مصرف کننده صرف نیست. مشتریان در سازمان های امروزی در تولید کالا و ارائه خدمات رویه های انجام امور و فرآیندها، توسعه دانش و توان رقابتی، همراه و همگام اعضای سازمان هستند. نیل به اهداف سازمانی بستگی تام به تعریف و تعیین نیازها و خواسته های بازار های هدف و به نحو مطلوب تری از رضایت مشتری دارد. رضایتمندی مشتریان تأثیری شگرف بر حیات حال و آینده یک سازمان خواهد داشت.
اشلسینگر و هسکیت در نظریه» چرخه خدمت مطلوب« وجود رابطه مابین مشتریان رضایت مند و کارکنان رضایت مند در سازمان بیان می کنند. (شکل-1)

شکل (1): چرخه خدمت مطلوب(اشلسینگر و هسکیت، 1991)

به طور کلی می توان بیان کرد که مهمترین فاکتورها برای مشتری، قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، تنوع، انعطاف پذیری و خدمات و سرعت تحویل دهی می باشد

بررسی اثر مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی بر زنجیره ارزش
هدف اصلی از تجزیه و تحلیل فعالیت های اصلی و پشتیبانی، یافتن توان بالقوه حوزه ها )فعالیت ها)، به منظور ایجاد و کسب ارزش است(هیت و همکاران، 2001). لانکیونی(2000) بیان می کند که بکار گیری اینترنت در مدیریت زنجیره تامین بر تمامی بخش های زنجیره ارزش هر سازمان اثر دارد. از جمله باعث فروش مستقیم به مشتریان از جمله مشتریان بین المللی، توانایی نظارت بر سیستم های حمل و نقل، ارتباط بهتر با همه شرکا در زنجیره تامین، کارآمدی بیشتر فرآیندهای داخلی مثل فرایندهای سفارش و تحویل، خدمت رسانی 7 روزه و 24 ساعته، توسعه و اصلاح سرویس دهی به مشتری می شود (لانکیونی و همکاران، 2000).

به منظور مدلسازی زنجیره تامین روش های گوناگونی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. اما در این تحقیق رویکرد مدلسازی پویایی سیستم به دلیل ارائه تصویری دقیق و جامع تر از واقعیت مورد استفاده قرار می گیرد. مدل های زنجیره تامین از خرید مواد اولیه شروع و تا تولید و به مصرف کننده نهایی ختم می شود.

مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی و تقاضای مشتری
دسترسی به اطلاعات و آگاهی بهنگام از نیازهای مشتریان، عاملی کلیدی، در رسیدن به چشم انداز مشتری می باشد. وجود پایگاه داده می تواند علاوه بر ارائه اطلاعات بهنگام، با به کارگیری نرم افزار های آماری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سفارش و خرید، مشتریان را به گروه های مختلف تقسم نمایند. مثلا می توان مشتریان را بر اساس میزان و تعداد دفعات خرید به مشتریان کم مصرف و پر مصرف تقسیم نمود و برای هر گروه از مشتریان برنامه ریزی خاصی در تولید، تبلیغات و ارائه خدمات و محصولات اتخاذ کرد.

شکل (2): حلقه های علت و معلولیe-scm و تقاضای مشتریان

با توجه به مدل فوق، حلقه R1 که یک حلقه بازخور تقویتی می باشد، بیانگر این واقعیت است که، تحقیق و توسعه با وجود یک پایگاه داده(اینترنت) رشد می یابد و با افزایش میزان و کیفیت تحقیق و توسعه پایگاه داده نیز پر بار تر می گردد. حلقه R2 نشان می دهد با رشد پایگاه داده، دسترسی به اطلاعات و به تبع آگاهی از نظرات مشتریان افزایش می یابد که این فرایند موجب افزایش کیفیت تحقیق و توسعه، خدمات پس از فروش و تبلیغات شده و در نهایت منجر به افزایش تقاضای مشتریان می شود. حلقه R3 نشان می دهد افزایش تقاضای مشتریان منجربه افزایش فروش و در نهایت بالارفتن درآمد می شود. درآمد بیشتر می تواند پایگاه داده را توسعه داده و میزان تبلیغات را افزایش دهد و سیستم تولیدی و ظرفیت ناوگان حمل و نقل را ارتقا بخشد، که مجموعه این اثرات منجر به ارائه محصول باکیفیت و افزایش تقاضای مشتریان می‌شود. وجود حلقه های تقویتی نشان می دهد که این فرآیند به طور مستمر بهبود یافته و تقویت می شود.(شکل-2)

نتیجه
طبق مدل ارائه شده این مشتریان هستند که نقطه آغاز و پایان فعالیت های سازمان را مشخص می نمایند. از طریق آگاهی بهنگام از نیازهای مشتریان، می توان به طور مستمر و بر اساس خواست آن ها، الزامات محصول را به صورت لحظه به لحظه شناسایی نمود. این چرخه می تواند، بر اساس بازخورد به هنگام از نظرات مشتریان و از طریق انعطاف پذیری و تجدید ساختار که از جمله اثرات مدیریت زنجیره تامین الکترونیکی است، به طور مداوم بهبود یابد. تحقیق حاضر می نواند بستری را برای تحقیقات آینده، از اثرات تعاملی e-scm بر زنجیره ارزش و کسب مزیت رقابتی به وجودآورد. این چرخه پویا، امکان تجدید ساختار، انطباق همزمان با تغییر نوع محصول، چابک سازی و طراحی زنجیره تامین بر اساس نوع و چرخه عمر محصول را در راستای چشم انداز مشتریان، در یک محیط متلاطم و رقابتی به وجود خواهد آورد.

مراجع
[1] پورتر، مایکل. استراتژیهای رقابتی(تکنیکهای تحلیل صنعت و رقبا)، ترجمه جهانگیر مجیدی و عباس مهر پویا، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.1384.
[1] Al-zubi, H., "Applying Electronic Supply Chain Management Using Multi-Agent System: A Managerial Perspective", International Arab Journal of e-106 Technology, Vol. 1, No. 3, 2010.
[2] Braßler, Axel, "E-Supply Chain Management - Results of an Empirical Study", The Twelfth Annual Conference of the Production and Operations Management Society, Orland, 2001.
[3] Gime´nez,C., Lourenc¸o, H., "e-SCM: internets impact on supply chain processes," The International Journal of Logistics Management, Vol. 19 No. 3, pp. 309-343, 2008
[4] Gunasekaran. A., Lai, K., Edvin Chang , T.C., "Responsive supply chain: A competitive strategy in a networked economy" ,Omega The International Journal of Management Science36 , pp549-564, 2008.
[5] Hanafizadeh, P. and Sherkat, M., "Designing fuzzygenetic learner model based on multi-agent systems in supply chain management", Expert Systems with Applications, vol. 36, no.6, pp. 10120- 10134,2009.
[6] Hitt, Michael A.; Ireland R. Duane, Hoskisson, Robert E., "Strategic Management: Competitiveness and Globalization", South-Western College Publishing, 2001.
[7] Lancioni,R. A., Smith, M. F., & Oliva, T. A., "The role of internet in supply chain management", Industrial Marketing Management, 29(1), 45-56, 2000.
[8] Lee, Hau L, "Aligning Supply Chain Strategies with Product Uncertainties", California Management Review, Vol. 44, No. 3, PP105-119, 2002.
[9] Poirier, C. C., and M. J. Bauer, E-supply Chain: Using the Internet to Revolutionize Your Business, San Francisco, 2000.
[10] Turban E., King D., Lee J., Warkentin, M., Chung H. M., Chung M., "Electronic Commerce: A Managerial Perspective", 2nd Edition, Prentice Hal, 2002.
[11] Rohman, Z.," Internet-base supply chain management: using Internet to revolutionize your businesss", International Journal of Information Management 23, 493-505, 2003,.
[12] Treacy, Michael, Dobrin, Michael, "Make Progress in Small Steps", Optimize Magazine, pp. 53-60, 2001.
[13] Schlesinger, L. and Heskett, J. "Breaking the cycle of failure in service", Sloan Management Review, spring, pp. 17-28, 1991.
[14] Wu, L., Chuang, CH. "Analyzing contextual antecedents for the stage-based diffusion of electronic supply chain management", Electronic Commerce Research and Applications, Volume 8, Issue 6, November-December, PP302-314, 2009.