ناگفته های معاون برنامه ریزی وزارت ارتباطات از سرگذشت مرکز تحقیقات مخابرات

...گفتنی است در روزهای رسانه ای شدن بحث انحلال مرکز تحقیقات مخابرات با مهندس برات قنبری به گفت و گو نشستیم وی در خلال حرف هایش بر این نکته اشاره داشت که روی سه مساله بشدت تعصب دارد. زادگاهش خلخال، محل تحصیلش دانشگاه شریف و در نهایت مرکز تحقیقات مخابرات که او از آن به عنوان مغز وزارتخانه یاد می کند. اگر تمایل به دانستن اطلاعات بیشتری در خصوص مرکز تحقیقات مخابرات، روند خصوصی سازی مخابرات، آینده «آی تی» کشور و... دارید با این گفت و گو همراه شوید.
    
     در کارنامه کاری شما ریاست مرکز تحقیقات مخابرات به چشم می خورد، مرکزی که این روزها بحث آن بشدت داغ است، این مرکز از چه زمانی و با چه هدفی آغاز به کار کرد؟
     مرکز تحقیقات مخابرات ایران که امروزه در بخش تحقیقات کشور یک برند است بر اساس موافقتنامه ای بین دولت های ایران و ژاپن در تاریخ 25 مرداد سال 49 به امضای نمایندگان ویژه دو دولت رسیده است. این موافقتنامه تبدیل به یک قانون می شود که تحت عنوان قانون تاسیس مرکز تحقیقات مخابرات به تصویب مجلس سنا می رسد. بر اساس آن موافقتنامه، وظایف مرکز عبارت است از انجام پژوهش های نظری و عملی در امور مخابراتی (تله کمو نیکاسیون) و تربیت اتباع ایرانی در پژوهش های مخابراتی و افزایش و توسعه سیستم ها و وسایل و دستگاه های مخابراتی و کمک به ایجاد مقررات و روش های مربوط به خدمات مخابراتی در ایران و به عنوان یک مرجع مرکزی به منزله مغز متفکر ارتباطات کشور بود. در همان موافقتنامه توافق می شود که این مرکز در دانشگاه تهران خواهد بود و دانشگاه تهران زمینی را به مساحت 31 هزار متر مربع در اراضی کوی دانشگاه تهران به این مرکز تخصیص خواهد داد، لذا دانشگاه تهران متولی مرکز تحقیقات مخابرات می شود و وزارت پست و تلگراف و تلفن به عنوان بهره بردار، پشتیبانی می کند و دولت ژاپن هم کارشناسانی را به عنوان مشاور برای تربیت نیروی انسانی می فرستد و دانشگاه تهران کادر تحقیقاتی مرکز را تامین می کند. بر اساس اساسنامه مصوب، مرکز تحقیقات مخابرات دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و به صورت سازمان مشترک بین دانشگاه تهران و وزارت پست و تلگراف و تلفن تعریف شد که رئیس مرکز بر اساس ماده 3 اساسنامه بنا به پیشنهاد رئیس دانشگاه و تایید شورای عالی از ارکان اصلی مرکز برای مدت سه سال انتخاب می شود. مرکز تحقیقات دارای 7 بخش تحقیقاتی و مطالعاتی تعریف شد که در زمینه های ماکروویو، بی سیم، کاریر، خطوط ارتباطی، تلگراف، تلفن، رادیو و تلویزیون به فعالیت خواهد پرداخت و برای هر یک از این بخش ها هم طی مدت طرح یک کارشناس ژاپنی به عنوان مشاور مشغول به خدمت خواهد شد. این در حقیقت نحوه شکل گیری مرکز تحقیقات مخابرات ایران است.
    
     بعد از انقلاب سرنوشت مرکز تحقیقات مخابرات چگونه رقم خورد؟
     بعد از انقلاب اسلامی و در زمان وزارت مرحوم شهید دکتر محمود قندی در تاریخ 11 دی 58 نامه ای به شورای انقلاب مبنی بر نیاز وزارتخانه به سرمایه گذاری در فناوری های مورد نیاز وزارتخانه و لزوم سرمایه گذاری و حمایت بیش از پیش از تحقیقات ارسال و درخواست اداره این مرکز زیر نظر و مدیریت وزارتخانه می شود. این درخواست در کمیسیون های شورای انقلاب در 15 دی 58 تصویب می شود. از آن تاریخ این مرکز زیر نظر وزارت پست و تلگراف و تلفن قرار می گیرد.
    شهید قندی که خودشان استاد دانشکده مخابرات بودند اعتقاد داشتند باید با دانشگاه و صنعت ارتباط داشته باشیم و هم اینکه روی تحقیقات مخابراتی کار کنیم که نتیجه و دستاوردهای آن را در شرکت مخابرات استفاده کنیم به همین علت ایشان دستور دادند که روی طراحی و ساخت مراکز تلفن دیجیتال و سایر تجهیزات مورد نیاز کار کنیم. بنابراین تیم جدید مدیریتی مرکز تحقیقات مخابرات با آرایش جدیدی که آن موقع اکثریت از استادان دانشگاه شریف بودند کار را آغاز کردند و آقای دکتر مروستی از دانشگاه شریف به عنوان مشاور وزیر و مسئول هدایت و مدیریت امور تحقیقات و آقای مهندس دلربایی از دانشکده مخابرات به عنوان مجری طرح در مرکز مستقر شدند و به نوعی طراحی و ساخت تجهیزات مخابراتی شروع شد و آقایان شهید بزرگوار، مهندس ایرج بیات موحد، مهندس انتظاری، دکتر شرافت، مرحوم دکتر حکاک، دکتر کلانتری، دکتر میر طاهری، مهندس جهانگرد و... به جمع ما پیوستند و با آرایش ماتریسی، پروژه سازماندهی مرکز انجام و برنامه های طراحی و ساخت تجهیزات مخابراتی تدوین شد و با سازمان برنامه و بودجه آن موقع هم هماهنگی لازم به عمل آمد.
    
     در آن سال ها در این مرکز دقیقاً روی چه پروژه هایی کار می شد؟
     شروع کار مرکز تحقیقات مخابرات همزمان با خروج مشاورین خارجی از کشور بود. بنابراین راه اندازی مراکز تلفن الکترونیکی خریداری شده GTE و نیز مشکلات تعمیرات و نگهداری و بهره برداری تجهیزات موجود در اولویت کارها بود و به موازات، برنامه ریزی برای جایگزینی مراکز تلفن EMD به دیجیتال و تدوین نقشه راه مربوطه و آمادگی برای طراحی و ساخت تجهیزات با روش مهندسی معکوس و طراحی داخلی بر اساس نیازمندی های شرکت مخابرات ایران انجام پذیرفت که نتیجه این فعالیت ها در قالب پروژه های ساخت TDM تلکس، دستگاه های PCM،مراکز تلفن فجر، عصر، ترانزیت، ظفر و کامپیوتر های لاله 8 و لاله 16 و راه اندازی مرکز پاسخگویی کامپیوتری 118، طراحی و ساخت رادیو ماکرو ویو و آنتن و صدها پروژه دیگر به اتمام رسید که یک قلم آن طراحی و تولید مراکز تلفن دیجیتال با دانش داخلی و بومی و نصب و بهره برداری از بالغ بر 5 میلیون شماره سوئیچ داخلی و تشکیل بیش از پنجاه شرکت داخلی برای تولید نتایج مرکز تحقیقات مخابرات
     ایران بود.
    
    در روزهای اوج جنگ تحمیلی آیا پروژه خاصی به این مرکز واگذار شد؟
     با توجه به توان علمی بالاو مناسب مرکز تحقیقات مخابرات ایران و نیروی انسانی متعهد و متخصص و ترجیح پرسنل مرکز برای ادای وظیفه شرعی و حضور در جبهه ها، فعالیت هایی را به موازات کارهای جاری مرکز شروع کردیم که الحمدلله به ثمر رسید به برخی موارد می توان اشاره کرد، به اطلاع رساند که از جمله، طراحی و ساخت دستگاه تولید چف برای جنگ الکترونیکی و مقابله با حملات هواپیمایی دشمن، کمک به راه اندازی سیستم های راداری و پدافندی یا مهندسی معکوس رادار رازیت، بازسازی آنتن آسیب دیده ایستگاه ماهواره ای اسد آباد و ساخت قطعات خاص مثل پارامتریک آمپلی فایر هواپیماهای F14 و صد ها پروژه دیگر. البته در این بین بعضی از متخصصان ارزشمند و بی نظیری مثل شهید مفقودالاثر جناب آقای مهندس ایرج بیات موحد را نتوانستیم راضی به انجام کار علمی تحقیقاتی مورد نیاز، به جای حضور فیزیکی در جبهه های نبرد حق علیه باطل کنیم.
    
    بودجه مرکز تحقیقات مخابرات از کجا تامین می شود؟
     مرکز تحقیقات مخابرات از ابتدای شکل گیری جدید با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه وقت و با حمایت و پشتیبانی و نظارت مستقیم شهید دکتر محمود قندی ردیف اعتباری خاصی برای تحقیقات مخابرات کشور گرفت. در زمان وزارت آقای مهندس مرتضی نبوی و زمان مدیر عاملی شرکت مخابرات ایران توسط جناب آقای دکترمحمود واعظی و ریاست مرکز تحقیقات مخابرات توسط آقای مهندس انتظاری، بر اساس قانون بودجه سال 64 مقرر شد کلیه هزینه های تحقیقاتی این مرکز اعم از جاری و عمرانی توسط شرکت مخابرات ایران تامین شده و جزو هزینه های قابل قبول ملحوظ و جزو اعتبارات خارج از شمول منظور شود. از سال 79در بودجه ریزی سالانه یک درصد اعتبارات بخش برای این امر منظور و تخصیص می یافت و این امر تا زمان فروش یا واگذاری مخابرات ایران ادامه داشت و بعد از آن هم در مقاطعی بحث خصوصی سازی مرکز تحقیقات مطرح شد و نهایتاً مقرر شد بر اساس توسعه مرکز درآمد اختصاصی و بودجه جاری بر اساس احکام پرسنلی از طریق خزانه داری کل کشور تامین شود.
    
    شما دقیقاً چه سالی ریاست مرکز را برعهده داشتید؟
     از سال 58 تا سال 72 معاون پژوهش مرکز تحقیقات مخابرات بودم و در سال 79 ریاست مرکز را بر عهده گرفتم.
    
    اردیبهشت سال 92 یعنی روزهای پایانی دولت احمدی نژاد، نام مرکز تحقیقات مخابرات رسانه ای شد. روزی که افرادی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با داشتن تصویر تصویب نامه شورای عالی اداری قصد تصرف ساختمان را داشتند آن روزها شما چه پستی داشتید و این وقایع را چگونه ارزیابی می کنید؟
     در آن تاریخ بنده در بانک ملی ایران و مشغول تکمیل برنامه توسعه فناوری اطلاعات و تکمیل پروژه بانکداری الکترونیکی و نوین آن بانک بودم و شنیدن این واقعه برای بنده که دوران جوانی را در مرکز تحقیقات مخابرات ایران سپری و علاقه داشته و دارم دردناک بود.
    
     در حال حاضر مرکز تحقیقات مخابرات چه تعداد پرسنل دارد و زیر نظر کدام وزارتخانه مشغول فعالیت است؟
     مرکز تحقیقات مخابرات ایران بیش از 700 نفر پرسنل استخدامی دارد و بر اساس اساسنامه مصوب، رئیس آن به پیشنهاد وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و حکم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برای
    
     چند روز پیش خبری در اکثر رسانه ها منتشر شد با این عنوان که با حکم دیوان عدالت اداری مرکز تحقیقات مخابرات ایران منحل شد و شما اعلام کردید که این حکم قابل اجرا نیست در این خصوص توضیح دهید؟
     چون در خبر آمده بود مرکز تحقیقات مخابرات ایران منحل شد، در تماس مکرر خبرنگاران مختلف، بنده اعلام کردم خبر انحلال مرکز تحقیقات مخابرات ایران اشتباه است. زیرا مرکزی را که قانون تشکیل داده و بیش از 700 نفر پرسنل استخدامی دارد نمی توان بدون تعیین وضعیت منحل کرد، ضمن اینکه موضوع، رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری برای ابطال تصویب نامه شورای عالی اداری و نیز ابطال نامه معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود که در روزنامه رسمی هم چاپ شده است و موضوع از این قرار است که مصوبه شورای عالی اداری در جلسه مورخ 11 آذر 91 مبنی بر تغییر نام موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات به پژوهشگاه فضای مجازی و اداره آن زیرنظر مرکز ملی فضای مجازی با امضای آقای محمود احمدی نژاد ابلاغ می شود و نمایندگان عضو ناظر شورای عالی اداری به جهت برگزار نشدن جلسه رسمی خواستار لغو ابلاغیه مذکور می شوند.
    لذا اصلاحیه ای بر اساس مصوبه یکصد و پنجاه و هفتمین جلسه مورخ 7دی 91 شورای عالی اداری مشابه حکم قبلی ابلاغ می شود که مجدداً نمایندگان محترم ناظر مجلس شورای اسلامی به علت اینکه مصوبه ابلاغی مورخ 7 دی 91 شورای عالی اداری یک روز پس از تصویب قانون اصلاح ماده53قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی و به تاریخ 6 دی 91 در صحن علنی مجلس است، برای بی اثر کردن مصوبه فوق به ریاست محترم مجلس
     منعکس می کنند.
    بنابراین مصوبه اولیه شورای عالی اداری، به صورت مصوبه جدید مجدداً اصلاح و ابلاغ می شود که مورد شکایت شخصی جناب آقای اخوان قرار می گیرد و حکم صادر می شود و لذا موضوع، ابطلال مصوبه شورای عالی اداری است و لازم است رئیس جمهوری محترم که رئیس شورای عالی اداری و رئیس شورای عالی فضای مجازی هستند تصمیم گیری نهایی داشته باشند که ایشان در جواب اعلام کردند که هیچ اقدامی بدون هماهنگی صورت نگیرد.
    
    اگر به هر دلیلی مرکز تحقیقات مخابرات منحل یا واگذار به مرکز ملی فضای مجازی شود به نظر شما این اقدام چه نتیجه ای در بر خواهد داشت؟
     اولاً معتقدم این بدنه ای که ما در مرکز تحقیقات داریم برای اهداف فضای مجازی ساخته نشده است برای اینکه اهداف فضای مجازی، اهداف تکنیکی، فنی و اجرایی نیست. اهداف آن سیاست های کلان است. آنجا به دنبال این نیستند که مرکز تلفن، رادیو و روتر بسازند این کارهایی است که ما انجام می دهیم. تا به الان هم کارشناسان آنجا همین کار را کرده اند. مرکز مجازی افرادی را می خواهد که پیران قوم باشند و کسانی باشند که در این رشته و در فناوری اطلاعات پیر شده باشند که بتوانند با کمک کارشناسان علوم نظری و انسانی وکارشناسان امنیتی و فرهنگی
     سیاستگذاری کنند.
    
    پس شما اعتقاد دارید به هر دلیلی این ادغام یا انحلال صورت بگیرد باعث هدر رفتن نیرو و منابع انسانی خواهد شد؟
     بله. چرا که معتقدم با ادغام این دو مجموعه هم سرمایه انسانی بدون استفاده باقی می ماند و هم مدیریت و حل مشکلات مدیریتی مجموعه 700 نفری فنی و اجرایی، ما را از اهداف دور می کند. البته بیشترین ضرر متوجه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است زیرا این مرکز، تنها جایی است که از همان اول به عنوان مغز متفکر وزارتخانه از آن یاد می شود.
    به هر حال اگر الان مرکز تحقیقات به عنوان یک برند مطرح است و از دل مرکز تحقیقات مخابرات 50 الی 60 شرکت مخابراتی بیرون آمده و دارد فعالیت می کند و اگر مرکز تحقیقات مخابرات 2 هزار نفر متخصصی را که مدیران شرکت های خصوصی هستند تربیت کرده است پس انتظار جامعه امروز هم رشد و توسعه مرکز است. حالاامروز بیاییم این مرکز را تعطیل کنیم یا مسیر حرکتی آن را عوض کنیم چه سودی به همراه خواهد داشت؟ من معتقدم در حقیقت خود این نگاه، نگاه اشتباهی است.
    
     در کارنامه کاری شما قائم مقامی شرکت مخابرات نیز به چشم می خورد آیا شما موافق خصوصی سازی مخابرات بودید و بعد از گذشت چند سال فکر می کنید این خصوصی سازی در عمل موفق بوده است؟
     در سال 76 به پیشنهاد رئیس جمهوری وقت و تصویب رهبر معظم انقلاب، بحث ساماندهی اقتصادی مطرح و تصویب شد. طبق آن مقرر شد رفع انحصارات در دستور کار قرار گیرد زیرا که به علت اصل 44 قانون اساسی مساله انحصار مخابرات همواره مانع مشارکت بخش خصوصی در توسعه مخابرات بود که در آن موقع بنده مدیر کل دفتر پست و مخابرات سازمان برنامه و بودجه بودم لذا بحث آزاد سازی مخابرات مطرح شد و بر اساس ماده 124 قانون برنامه پنجساله سوم کشور آزاد سازی بخش رقم خورد و نتیجه آن آزاد سازی، مزایده اپراتور دوم تلفن همراه شد که فکر می کنم اقدام موفقی است.
    در ادامه بحث آزاد سازی بحث اصلاح ساختار مخابرات مطرح می شود چون مخابرات به عنوان یک اپراتور مسلط عمل می کرد لازم بود که ابتدا شرکت مخابرات ایران آماده سازی بشود و بعد خصوصی سازی در آن صورت گیرد که متاسفانه دوستان ما بدون اینکه مخابرات را آماده سازی کنند شروع به خصوصی سازی کردند اما انحصار دولتی به انحصار خصوصی تبدیل شد و اگر فکر اساسی نشود جدا از موانع جدی بر سر توسعه خدمات مخابراتی و طولانی شدن نوبت های واگذاری تلفن که قبلاً به روز شده بود، شاهد مشکلات جدی خواهیم بود.
    بسیاری بر این عقیده اند که بهتر است مخابرات به روزهای قبل از خصوصی سازی برگردد. به عنوان شخصی که موافق این طرح بودید به نظرتان برای بهبود شرایط فعلی چه اقداماتی می توان انجام داد؟
     من معتقدم بخشی از مخابرات دقیقاً بخش های شبکه های دسترسی، سیم مسی و کانال ها که عمومی است باید مشابه تجربه شرکت مخابرات انگلستانBT بعد از خصوصی سازی، تبدیل به یک شرکت مستقل شود. ما در آزاد سازی و خصوصی سازی یک اصل داریم و آن این است که نباید در تنظیم مقررات خدمات، یارانه متقاطع داشته باشید. به این صورت که بنگاه برای از میدان به در کردن رقبا (بخش خصوصی) در بعضی از خدمات قیمت را پایین آورده، وقتی رقبا از میدان بیرون رفتند دوباره قیمت را بالاببرد.
    اینجاست که رگولاتوری وظیفه کنترل را بر عهده دارد و باید کارهایی را که مانع رقابت سالم می شود از بین ببرد. مساله بعدی حل اختلافات مالی است چون بعضی از دارایی های غیر مولد که جزو فنی نبوده و جزو دارایی های غیر موثر به شمار می رود باید تعیین تکلیف شود.
    سازمان خصوصی سازی نیز اعلام کرده است ما هیچ لیستی از دارایی های واگذار شده یا فروش رفته نداریم و خیلی جالب است اصلاً نمی دانند چه چیزی فروخته شده است و این مسائل باعث اختلافات بعدی شده است و بنابراین به اعتقاد من می توان خصوصی سازی مخابرات را اصلاح کرد و چندان منطقی نیست که عنوان کنیم مخابرات به حالت اول خود برگردد چون وقتی تیری را شلیک کردید دیگر تیر به نقطه اول خود برنمی گردد.

انتهای پیام