پاسخ استاد طباطبایی به درستی «مرداد» یا «اَمرداد»

به گزارش سیتنا، از ابتدای مرداد ۱۳۵۶ مطبوعات ایران که تا پیش از آن دومین ماه تابستان را در قسمت تاریخ خود «مرداد» درج می‌کردند، این واژه را به «امرداد» تغییر دادند. این تغییر در نتیجه‌ی بخش‌نامه‌ای بود که در این زمینه به همه‌ی جراید شد. در مرداد ۱۳۵۸ حدود شش ماه پس از پیروزی انقلاب، خبرنگار روزنامه‌ی بامداد در این باره گفت‌وگویی با استاد محمدمحیط طباطبایی ادیب فقید معاصر انجام داد و از ایشان درباره‌ی درستی واژه‌ی «امرداد» پرسید. پاسخ ایشان را به نقل از «بامداد» مورخ پنج‌شنبه ۱۸ مرداد ۵۸ در ادامه می‌خوانید:

«مرداد» کلمه‌ی صحیح و فصیح زبان فارسی است که از زمان فردوسی تا روزگار ما پیوسته به همین صورت در نظم و و نثر فارسی به کار رفته است. برای نمونه در ادبیات هزارساله‌ی فارسی ایران یک مورد نمی‌توان یافت که این کلمه از صورت مرداد خارج شده باشد. شعرا و نویسندگان زردشتی در ایران در کتاب‌های خود مانند «زردشت‌نامه» و عنوان فصول «خرده‌اوستا» همین کلمه‌ی مرداد را به کار بردند. پس نشان می‌دهد که در وحدت استعمال آن میان زردشتیان و مسلمانان هیچ اختلافی نبوده است.

اصولا کلمه‌ای را درست می‌دانیم که در متون ادبی زبان فراسی به کار رفته باشد و جز آن در استعمال عمومی مردم هم وجود داشته باشد. چنان‌که اشاره شد در متون ادبی وجودش مسلم و غیر قابل تردید است و در زبان‌های محلی که متداول در بین کشاورزان ایران یعنی حافظان تاریخ شمسی قدیمی است بدون استثنا همان کلمه‌ی مرداد است. در روستاهای خراسان و سایر نقاط ایران فرقی نمی‌کند همه مرداد می‌گویند. ممکن است حرکت میم گاهی به کسره در برخی نقاط متمایل باشد... ولی در اصل همان کلمه‌ی مرداد صحیح است.

«امرداد» در برابر مرداد یک کلمه‌ی مجعول است که در هندوستان به وسیله‌ی دستوران کوجراتی از امرداد پهلوی گرفته شده و بدون توجه به آن‌که زبان فارسی دری زبانی غیر از زبان پهلوی است آن را در غالب فارسی و مخلوط هند به کار انداخته‌اند. از دوره‌ی قاجاریه که سطح معلومات زردشتیان ایران تنزل پیدا کرد و کسانی از شهرهای یزد و کرمان به هند می‌رفتند و در آذربایجان انگلیسی و کمی فارسی می‌آموختند و برمی‌گشتند این امرداد را به ایران سوقات آوردند. میرزا کیخسرو شاهرخ تصور می‌کنم در انتقال این کلمه به فارسی زردشتیان ایران اگر پیش‌قدم هم نبوده اصرار ورزیده است و بدین طریق زردشتیان ایران که دستوران با سواد قدیم‌شان مرداد را وقتی به فارسی می‌نوشتند مرداد هم ضبط می‌کردند از چنین استعمال به خطایی پیروی کرده و در زبان زردشتیان یزد و کرمان رواج دادند. باید به یاد داشت که امرداد بر وزن «بده نان» تلفظ هندی و زردشتی آن است و ربطی به امرداد ندارد منتهی چون کلمه حرکت نداشته اشخاص بی‌اطلاع آن را امرداد می‌خواندند. چند سال پیش در این باب مناظره‌ - بحثی صورت گرفت و خطا بودن امرداد و صحیح بودن مرداد مسلم شد ولی برخی که در این مناقشه و موازنه احساسی غیر از احساس ادبی و لغوی داشتند آن را موافق میل خود نیافته و کوشیدند از شاه مخلوع فرمانی به دست آوردند زیرا حتی فرهنگستان زبان ایران هم حاضر نبود تقصیر چنین خطایی را بر گردن گیرد و ناگزیر دامپزشکی صاحب‌قلم استدعای صدور فرمان کرد و آن فرمان را در روزنامه‌ها نوشتند و مرداد، امرداد شد ولی در حقیقت مرداد فارسی دری به امرداد طاغوتی بدل شد.

اگر آن دامپزشک تقاضاکننده‌ی فرمان امرداد دوباره مرداد را امرداد بنویسد و از آن امردادگان بسازد بر او عیبی نیست زیرا امرداد را مظهر پیروزی خود به شمار می‌آورد عجب از حروفچین‌های موسسه‌ی چاپ ایران است که در انقلاب جمهوری اسلامی با کم‌کاری و اعتصاب خود نهضت را به پیروزی رساندند و دوران طاغوتی را تمام کردند ولی هنوز بنا به عادت مرداد شمسی ما را به صورت امرداد طاغوتی حروف‌چینی می‌کنند و شرمندگی چنین امری را به گردن نویسندگان جرایدی می‌گذارند که در آن چاپخانه مطالب‌شان به چاپ می‌رسد.

انتهای پیام