سامانه‌ها از منظر حکمرانی خوب، باید چگونه باشند؟
رئیس کمیسیون حکمرانی اتاق بازرگانی تهران، معتقد است: وقتی از منظر حکمرانی خوب به موضوع سامانه‌ها نگاه می‌کنیم موضوع بسیار بسیار بااهمیت است و اگر درست طراحی و به کار گرفته شود، یک ابزار و امکان مناسب است که می‌تواند روی همه اجزا و ارکان حکمرانی خوب، موثر و مفید باشد.
به گزارش سیتنا، حسن فروزان‌فرد، رئیس کمیسیون حکمرانی اتاق بازرگانی تهران در یادداشتی آورده است:
به عنوان یک فعال اقتصادی در خصوص سامانه‌ها باید اینطور توضیح بدهم که سامانه‌های متعدد دستگاه‌های دولتی می‌توانند برای فعالان اقتصادی مشکلات مختلفی ایجاد کنند، از جمله:
1. پیچیدگی و تداخل اطلاعات: وجود سامانه‌های مختلف در دستگاه‌های دولتی ممکن است منجر به پیچیدگی و تداخل اطلاعات شود که برای فعالان اقتصادی منجر به ابهام و سردرگمی شود.
2. تاخیر در ارائه خدمات: سامانه‌های دولتی متعدد ممکن است باعث تاخیر در ارائه خدمات به فعالان اقتصادی شود، زیرا هر سامانه نیاز به زمان و اطلاعات جداگانه دارد.
3. ناسازگاری و عدم همسویی: سامانه‌های دولتی مختلف ممکن است با یکدیگر ناسازگاری داشته باشند و عدم همسویی در ارائه خدمات به فعالان اقتصادی ایجاد کنند.
4. هزینه‌های اضافی: استفاده از سامانه‌های متعدد دولتی ممکن است هزینه‌های اضافی برای فعالان اقتصادی به همراه داشته باشد، زیرا نیاز به زمان، نیروی انسانی و منابع دیگر برای ارتباط با سامانه‌ها و تطابق با آنها وجود دارد.
برای حل این مشکلات و بهبود کارکرد سامانه‌های دولتی، می‌توان روش‌های زیر را پیشنهاد داد:
1. ادغام سامانه‌ها: ادغام سامانه‌های مختلف دولتی به یک سامانه یکپارچه می‌تواند به کاهش پیچیدگی و تداخل اطلاعات کمک کند.
2. استفاده از استانداردها: استفاده از استانداردهای مشترک برای سامانه‌های دولتی مختلف، می‌تواند از ناسازگاری و عدم همسویی جلوگیری کند.
3. ارائه خدمات یکپارچه: ارائه خدمات یکپارچه از طریق یک پورتال مشترک برای فعالان اقتصادی، می‌تواند به کاهش تاخیر در ارائه خدمات کمک کند.
4. آموزش و آگاهی‌بخشی: آموزش فعالان اقتصادی درباره استفاده بهینه از سامانه‌های دولتی و روش‌های ارتباط با آنها، می‌تواند به کاهش هزینه‌های اضافی و بهبود کارکرد سامانه‌ها کمک کند.
در بخش ابتدایی این یادداشت از نگاه یک فعال اقتصادی به مسئله تعدد سامانه‌ها نگاه کردم. در بخش دوم قصد دارم موضوع تعدد سامانه‌ها و شرایطی را که دارند از از جایگاه رئیس کمیسیون حکمرانی اتاق بازرگانی تهران و از منظر حکمرانی خوب بررسی کنم که تکمیل‌کننده بخش اول است.
مهم‌ترین کارکرد سامانه‌ها در یک مکانیزم حکمرانی خوب زمینه‌سازی زیرساخت‌های مناسب برای اجرایی شدن حکمرانی خوب است. در حکمرانی خوب به چه مواردی اشاره می‌کنیم؟ به عنوان مثال از مهم‌ترین اجزای حکمرانی خوب موضوع توجه به قانون، قانون‌مداری و پایبندی به مقررات است. سامانه‌ها زمینه مداخله افراد را در تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و صدور مجوزها کمتر می‌کنند و یک الگوریتم یکسان و غیرقابل دستکاری در استفاده از سامانه‌ها وجود دارد، با این تفاصیل اگر در جای خودشان درست عمل کنند می‌توانند ابزار مساعدی برای پایبندی به قانون برای همه باشند. دیگر جزء مهم حکمرانی خوب موضوع شفافیت هست، وقتی از شفافیت می‌گوییم از این صحبت می‌کنیم که چگونه اطلاعات به درستی، به موقع و کم هزینه در اختیار همه ذی‌نفعان قرار بگیرد. اگر سامانه‌ها به درستی تعریف شده باشند و مورد استفاده قرار بگیرند، می‌توانند زمینه‌ساز در دسترس قرار گرفتن اطلاعات برای همه ذی‌نفعان باشند. اما متاسفانه با این فرایند مواجه نیستیم. در شرایط فعلی سامانه‌ها فقط جمع‌کننده و ذخیره‌کننده اطلاعات برای دسترسی افراد خاص و برخی از ذی‌نفعان هستند. عملاً سامانه‌ها را داریم و مرتب به تعداد آنها افزوده می‌شود اما اطلاعات در زمان مناسب، در اختیار ذی‌نفعان مناسب قرار نمی‌گیرد.
فرض بگیریم که سامانه جامع تجارت را توسعه دادیم، همه فعالیت‌های مرتبط با تجارت در این سامانه شکل می‌گیرد اما به اطلاعات دسترسی نداریم که تا این لحظه چه کسانی در سامانه ثبت‌نام کرده‌اند؟ چه کسانی چه میزان فعالیت صادراتی انجام داده‌اند؟ چه کسانی چه میزان فعالیت وارداتی انجام داده‌اند؟ چه به صورت با نام و چه به صورت بی نام. اطلاعات و گزارش‌های مناسبی از ذی‌نفعان به منظور تصمیم‌گیری‌های بهتر و جلوگیری از رخدادهای رانت‌آفرین و فسادآفرین وجود ندارد. در این جا فاکتوری که باید موجب شفافیت می‌شد، برخی مواقع به عدم شفافیت می‌افزاید یا دسترسی افراد خاص سبب می‌شود که آنها بتوانند از رانت‌های اطلاعاتی ویژه‌ای بهره‌مند باشد که عموم ذی‌نفعان از آن بهره‌ای نمی‌برند. بنابراین شکل سامانه‌ای کار راه‌حل نهایی نیست. انگیزه تاسیس سامانه‌ها باید انگیزه ایجاد شفافیت باشد که متاسفانه در این زمینه شرایط خوبی نداریم. تا به امروز لزوماً به‌کارگیری سامانه‌ها سبب یکپارچه سازی رفتار در مقابل مخاطب نشده، بلکه بیشتر باعث توقف فعالیت‌ها شده است.
وقتی قرار است سامانه‌ای راه‌اندازی شود، حتماً نیاز هست که یک بار مجموعه فرایندهایی که پیش‌تر به صورت غیرسامانه‌ای انجام می‌شد، مورد بازنگری دقیق قرار بگیرد و مشخص گردد که اگر تصمیم‌گیری به نگاه سامانه‌ای محدود شود، در چه نقاطی توقف‌های متعددی به وجود می‌آید و از پیش برای آنها برنامه‌ریزی شود. وقتی که فعالیت از طریق کارشناسان و دیوان‌سالاری معمولی اتفاق می‌افتد، تعامل بین کارشناس و مراجع می‌تواند برخی از مشکلات کوچک را به سادگی و در زمان کوتاه برطرف کند. اما وقتی از سامانه سخن می‌گوییم دیگر زمینه این مساعدت و همکاری وجود ندارد و حتی یک مشکل کوچک که تاثیر نهایی مهمی ندارد، می‌تواند باعث توقف فعالیت‌های یک فعال اقتصادی شود.
یکی دیگر از مهم‌ترین معیارهای حکمرانی خوب، موضوع جلب مشارکت و همکاری عمومی هست. ما زمانی به سمت حکمرانی خوب نزدیک می‌شویم که زمینه‌ها برای این جلب مشارکت فراهم باشد و مشارکت تحقق پیدا کند. اگر سازماندهی به گونه‌ای باشد که پایبندی به مقررات و قوانین جدی‌تر و بی‌نقص‌تر اتفاق افتد، همچنین شفافیت به درستی توسط سامانه‌ها شکل بگیرد می‌توان امیدوار بود که سامانه‌ها از منظر مشارکت هم نقش‌آفرینی می‌کنند و موجب حس مشارکت عمومی در اداره و پیشرفت امور می‌شوند. اما وقتی در دو حوزه ذکر شده (پایبندی به مقررارت و شفافیت) خوب عمل نکنیم، حوزه سوم (جلب مشارکت و همکاری عمومی) هم خودنمایی نمی‌کند و چیزی جز اجبار در تعامل با سامانه‌ها نمی‌بینیم. در صورتی که اگر به خوبی روی آن دو حوزه کار کرده باشیم، آگاهی‌رسانی مناسب انجام شده باشد و جلب اعتماد کرده باشیم، آن زمان می‌توانیم به جای اجبار در تعامل با سامانه‌ها شاهد نوعی مشارکت عمومی باشیم که می‌تواند باعث تراوت و جنب‌وجوش در فضای عمومی کسب‌وکار و پیشرفت‌های حاصل از آن باشیم.
الان این حس وجود دارد که مجموعه سازمان‌ها و بنگاه‌های دولتی و ارائه‌دهنده خدمات عمومی سامانه‌ها را برای خدمات‌دهی و مسئولیت‌پذیری کمتر در مقابل مواجهه جدی دستگاه خودشان با خواسته و نیازهای روز مردم ترتیب می‌دهند. این تصویر عمومی سبب می‌شود مردم هم با میل، رغبت و با هدف استفاده درست از سامانه‌ها به سامانه‌ها نزدیک نشوند و بیشتر از روی اجبار، اکراه و با نارضایتی به سراغ آنها بروند. به این ترتیب حاصل استفاده از سامانه‌ها افزایش رضایت عمومی نیست. وقتی از منظر حکمرانی خوب به موضوع سامانه‌ها نگاه می‌کنیم موضوع بسیار بسیار بااهمیت است. اگر درست طراحی و به کار گرفته شود، یک ابزار و امکان مناسب هست که می‌تواند روی همه اجزا و ارکان حکمرانی خوب موثر و مفید باشد. در کمیسیون حکمرانی سازمانی اتاق بازرگانی تهران از جنبه‌های مختلف به موضوع سامانه‌ها توجه داریم. یک نگاه این کمیسیون به سامانه‌ها از جنبه موازی‌کاری و یافتن راه‌های جلوگیری از آن است که سبب کاهش بهره‌وری، کندی فعالیت‌ها و افزایش نارضایتی‌ها می‌شود. همچنین قصد داریم که راهنمایی‌های لازم را از سمت فعالان اقتصادی برای تعامل با مجموعه نظام حکمرانی ارائه کنیم تا بتوانند از ظرفیت ایجاد، اداره و بهسازی سامانه‌ها فرصت حکمرانی بهتر را برای خود فراهم کنند.
انتهای پیام
افزودن دیدگاه جدید