ماهواره‌ی "ظفر" در مدار قرار نگرفت

به گزارش سیتنا و بر اساس اعلام روابط عمومی وزارت دفاع، پروژه پایگاه فضایی حضرت امام خمینی (ره) که کار ساخت آن از چند سال پیش و بر اساس مصوبه شورای عالی فضایی کشور آغاز شد،‏‎ توسط سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اجرا و تکمیل شده است. همچنین این سازمان به عنوان نخسین پرتاب‌کننده‌ ماهواره در جهان اسلام، مسئولیت طراحی، ساخت و بهره‌برداری تخصصی از این پایگاه را  نیز بر عهده دارد.

سید احمد حسینی، سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع گفت: در مأموریت پرتاب ماهواره "ظفر" توسط ماهواره‌بر "سیمرغ" کلیه فرآیندهای پرتاب فضایی از قبیل مونتاژ مراحل ماهواره‌بر و ماهواره، تست‌های پیش پرتاب، تزریق سوخت و پیش فشارگذاری، به طور کامل به انجام رسید. فرآیند پرتاب و استارت موتورهای مرحله ۱ ماهواره‌بر و جدایش مراحل و استارت موتور مرحله ۲ به درستی انجام شد و در انتهای مسیر، ماهواره‌بر به سرعتِ مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید.

اهداف تحقیقاتی مد نظر از این پرتاب محقق شده است و داده‌های تله‌متری از فرآیند پرتاب به طور کامل احصاء شده که با تحلیل این داده‌ها و تطبیق عملکرد زیرسیستم‌ها با طراحی انجام شده، بهینه‌سازی‌های لازم جهت پرتاب آتی انجام خواهد شد.

"ظفر" چگونه ساخته شد

ماهواره‌ها دست ساخت‌ بشر هستند که با اهداف مخابراتی و یا تصویربرداری به فضا ارسال می‌شوند و ماهواره‌هایی که در فضا در حال گردش هستند، می‌توانند اطلاعات باارزشی در اختیار انسان قرار دهند که منجر به تحولات شگرفی، در زمینه‌های گوناگون چون کشف منابع زمینی، هواشناسی، مخابراتی، پژوهشی و زیست محیطی شوند.

نخستین ماهواره فضایی جهان "اسپوتنیک-۱" بود که در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۳۶ (۴ اکتبر ۱۹۵۷) به مدار زمین پرتاب شد. پرتاب این ماهواره به مدار زمین آغازگر عصر فضا و مسابقه فضایی شد. ایران نیز با پرتاب ماهواره "امید" در سال ۱۳۸۷ گام در این مسیر گذاشت و پس از ۴ پرتاب موفق ماهواره‌های "امید"، "رصد"، "نوید" و "فجر" و دو پرتاب ناموفق "پیام" و "دوستی" ششمین پرتاب خود را با ماهواره "ظفر" آغاز کرد.

دانشگاه علم و صنعت پس از طراحی و ساخت ماهواره "نوید" و قرار گرفتن آن در مدار، دومین ماهواره خود را با نام "ظفر" عرضه کرده است که با قرارگیری آن در مدار، به مدت یک سال و نیم با ماموریت تصویربرداری و سنجشی، داده‌های خود را ارائه می‌دهد؛ ضمن آنکه در پوشش زمینی، مجهز به موبایل ماهواره‌ای است و این امر موجب می‌شود که دو نفر تماس موبایلی داشته باشند.

ماهواره "ظفر ۱" امروز ساعت ۱۹:۱۵ دقیقه از پایگاه فضایی امام خمینی (ره) سمنان پرتاب شد و در مدار قرار نگرفت. این ماهواره در رده ماهواره‌های Low Earth orbit (-مدار نزدیک زمین) با ارتفاع مداری ۵۳۰ کیلومتر، شیب ۵۶ درجه و جرم ۱۱۳ کیلوگرم است. در بخش فضایی، ماهواره ظفر شامل محموله تصویربرداری، محموله ذخیره و ارسال، محموله تحقیقاتی تشعشعات فضایی، زیر سیستم‌های تعیین موقعیت، تعیین و کنترل وضعیت، مدیریت داده و فرمان، انرژی، سازه و مکانیزم و کنترل حرارت است.

بخش زمینی شامل ایستگاه تله کامند (سیستم ارسال دستورات از یک نقطه مرکزی برای سایر نقاط راه دور)، تله‌متری (اندازه‌گیری)، دریافت تصویر، مدیریت محموله ذخیره و ارسال است.

همچنین ایستگاه‌ کنترل و فرمان ماهواره و ایستگاه دریافت تصاویر ماهواره "ظفر" در سه ایستگاه فضایی در سطح کشور نصب و راه‌اندازی شد.

به گفته دکتر مرتضی براری، رییس سازمان فضایی ایران، علاوه بر ایستگاه‌های زمینی، رصدخانه مرکز فضایی ماهدشت و بوشهر، چند تیم رصدی دیگر هم برای رصد و تعیین پارامترهای مداری (TLE) ماهواره "ظفر" آماده و در مناطق مختلف کشور مستقر شده‌اند. سال گذشته مراحل تزریق ماهواره "پیام" در مدار، برای اولین بار به روش اپتیکی رصد و تصویربرداری شد.

جزئیات ماهواره‌های ظفر

ماهواره ظفر با ۳ ماموریت اصلی "تصویربرداری"، "ذخیره و ارسال داده" و "اندازه‌گیری تشعشعات فضایی" در دانشگاه علم و صنعت ایران در مدت ۳ سال و در دو نمونه "ظفر -۱" و "ظفر-۲" طراحی و ساخته شده است.

این ماهواره در رده ماهواره‌های LEO با ارتفاع مداری ۵۳۰ کیلومتر و شیب ۵۶ درجه و وزن ۱۱۴ کیلوگرم و در بخش فضایی شامل محموله‌های "تصویربرداری"، "ذخیره و ارسال" و "محموله تحقیقاتی تشعشعات فضایی" است.

این ماهواره همچنین مجهز به زیر سیستم‌های تعیین موقعیت و کنترل وضعیت، مدیریت داده و فرمان، ‌انرژی، سازه و مکانیزم و کنترل حرارت است و بخش زمینی آن نیز شامل ایستگاه‌ "تله کامند"، "تله‌متری"، "دریافت تصویر"، "مدیریت محموله ذخیره" و "ارسال و هندست کاربران" می‌شود.

محموله تصویربرداری ماهواره ظفر-۱ و -۲

در بخش محموله تصویربرداری ماهواره ظفر-۱ دارای محموله تصویربرداری پانکروماتیک با تفکیک مکانی بهتر از ۲۵ متر است. محموله تصویربرداری ظفر-۲ نیز چند طیفی با تکنیک مکانی بهتر از ۱۶ متر است.

از جمله کاربردهای ظفر-۱ و ظفر-۲ می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

تولید و به‌روز رسانی نقشه‌های کاربری اراضی در مقیاس ملی
تولید و به‌روز رسانی پایش توسعه شهری در مقیاس ملی
تولید و به‌روز رسانی مرز پهنه‌های کشاورزی در مقیاس ملی
تولید و به‌روز رسانی نقشه‌های پهنه‌بندی دریاچه‌های دائمی و فصلی در مقیاس ملی
به‌روز رسانی نقشه‌های ساختاری (شناسایی گسل‌ها و چین‌ها) در مقیاس ملی

محموله تحقیقاتی تشعشعات فضایی

محموله تحقیقاتی ماهواره یا SPU برای اهداف تحقیقاتی و آزمایشی همراه ماهواره ارسال می‌شود. وظیفه این محموله تحقیقاتی، در ماهواره "ظفر" اندازه‌گیری میزان دوز یونیزه کننده توسط پرتوهای کیهانی دریافتی از فضا و همچنین تشخیص اثر آنها روی تراشه‌های نیمه هادی از جمله حافظه‌های SRAM مبتنی بر ترانزیستورهای اثر میدان ترکیبی است.

پرتوهای کیهانی و ذرات پر انرژی در خارج از جو اتمسفر زمین و فضا باعث ایجاد نرخ واژگونی بیت می‌شوند. برد SPU ماهواره "ظفر" با بهره‌گیری از یک تراشه FPGA مرکزی، توانایی اندازه‌گیری دوز یونیزه‌کننده توسط ۸ سنسور را به صورت تجمعی و ۵ سنسور دما را فراهم و نرخ واژگونی بیت در حافظه‌های SRAM داخلی یک تراشه FPGA و حافظه‌های خارجی را پایش و گزارش می‌کند.

محموله ذخیره و ارسال (S&F)

زیرسامانه محموله ذخیره و ارسال از دو بخش کلی محموله ذخیره و ارسال در ماهواره و بخش هندست زمینی تشکیل شده است. این زیرسامانه در ماهواره امکان پخش همگانی پیام یک کاربر برای تمامی کاربران محلی را فراهم می‌آورد. امکان برقراری ارتباط صوتی یک طرفه بین دو کاربر که همزمان در رؤیت ماهواره هستند، از وظایف این زیرسامانه است.

ماموریت دیگر این زیرسامانه امکان ارسال پیام هر کاربر برای کابر مقصد به صورت غیر مستقیم (ذخیره و ارسال آتی) است، به این صورت که هرگاه کاربری در رؤیت ماهواره درخواست دریافت پیام را به زیرسامانه S&F اعلام کند، پیام‌های از پیش ذخیره شده مرتبط با آن کاربر، برایش ارسال می‌شود.

این محموله دارای دو وضعیت عملکردی ‌ارتباط صوتی بلادرنگ و ذخیره و ارسال است. وضعیت ارتباط ذخیره و ارسال این محموله برای ارسال و دریافت داده بین کاربران و وضعیت ارتباط بلادرنگ برای ایجاد ارتباط صوتی یک طرفه بلادرنگ بین دو کاربر است.

این ماهواره‌ها در پوشش ایستگاه‌های زمینی مجهز به موبایل ماهواره‌ای هستند و این امر موجب می‌شود که دو نفر می‌توانند با موبایل با یکدیگر تماس داشته باشند. 

اقداماتی که برای "ظفر" انجام شد

به منظور رصد لحظه‌ای ماهواره "ظفر" از سوی یکی از شتاب‌دهنده‌های تخصصی فضایی اقدام به راه‌اندازی سامانه‌ای برای ردیابی و رصد آنلاین ماهواره‌ها به صورت بومی و مستقل از سایت‌های خارجی با عنوان "فضاجو" کرده است. این سایت برای خدمات آموزشی، تحقیقاتی و کاربردی رصد ماهواره‌ها برای کلیه علاقه‌مندان و متخصصین فضایی قابل استفاده است و هر شخصی می‌تواند با مراجعه به این سایت به صورت آنلاین مکان ماهواره در مدار را ملاحظه کند.

همچنین دکتر براری، رییس سازمان فضایی ایران از رصد اپتیکی این ماهواره خبر داد و گفت: علاوه بر ایستگاه‌های زمینی، رصدخانه مرکز فضایی "ماهدشت" و "بوشهر"، چند تیم رصدی دیگر هم برای رصد و تعیین پارامترهای مداری(TLE) ماهواره "ظفر" آماده و در مناطق مختلف کشور مستقر شده‌اند.

انتهای پیام