حال اینترنت در این روزها خوب نیست!

نزدیک به یک ماه است که وضعیت اینترنت کشورمان موجبات گلایه‌ فراوان کاربران اینترنت را فراهم آورده است. در این میان و با توجه به نزدیک شدن به روز انتخابات، این شائبه به وجود آمده است که آیا وضعیت اینترنت با انتخابات ارتباطی دارد یا نه؟

توصیف وضعیت این روزهای اینترنت در رسانه‌ها

به گزارش سیتنا به نقل از خراسان، موضوع کندی اینترنت به خصوص در ایام نزدیک به انتخابات، موضوعی است که هر یک از کاربران به شکل خاصی با آن رو‌به‌رو است. تعدد اپراتورهای اینترنت، تنوع ISPها، اشکال اتصال به اینترنت، در نقاط گوناگون کشورمان، باعث شده است هر کسی از ظن خود حکایتی متفاوت از کندی اینترنت ارائه کند و به همین دلیل، رسانه‌های گوناگون نیز گاهی به طور اغراق‌آمیز و گاهی بدون توجه به این موضوع پرداخته‌اند.

در این میان تنها به چند نمونه از گفته‌های رسانه‌ها درباره اینترنت در این روزها اشاره می‌کنیم:

سایت تابناک با تیتر «کند مثل اینترنت؛ خواب مثل متولیان اینترنت!»، «در هفته‌های اخیر، هر چه به آغاز ‌انتخابات ریاست‌جمهوری نزدیک‌تر می‌شدیم، بر مدت زمانی که نشانگر انتظار مرورگرهای گوناگون می‌چرخید تا صفحه فراخوان شده را بارگذاری کند، افزوده می‌شد تا فرجام امر این باشد که با آغاز نام‌نویسی از کاندیداهای ریاست جمهوری، سرعت اینترنت کشور یکی از بدترین شرایط خود در سال‌های متمادی را تجربه کرده باشد».

روزنامه قانون نیز با رویکرد اعتراض به شرایط اینترنت نوشت: اختلال گسترده، سراسری و همه‌جانبه اینترنت در 48 ساعت گذشته، نه‌تنها انتقادهای فزاینده‌ کاربران شبکه‌های اجتماعی را برانگیخته که سبب اخلال در سیستم ارتباطی بانک‌ها و نهادها و سازمان‌ها نیز شده و در عمل کسب‌وکار هزاران کافی‌نت در شهرهای کشور را به تعطیلی کشانده است. از ابتدای این هفته، سرعت اینترنت به‌شدت کاهش یافته و دسترسی به آن نیز با دشواری همراه است. این آشفتگی وضعیت اینترنت سبب انتقادهای تندی هم در شبکه‌های اجتماعی شده است، برای نمونه یکی از کاربران توییت کرده است: «فقط در ایران اتفاق می‌افتد: انتخابات می‌آید، اینترنت می‌رود».

برخی از رسانه‌های جهان و منطقه نیز به این موضوع پرداخته‌اند. به عنوان مثال پایگاه خبری اینترنتی الجزیره نوشت: کاربران اینترنت در ایران گزارش دادند که سرعت اتصال به اینترنت در این کشور بسیار کاهش یافته است و دولت در این مسئله به محدود کردن دسترسی به اینترنت در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری 14 ژوئن متهم شده است. به گفته کاربران و کارشناسان در ایران، در آستانه انتخابات کنترل فضای وب در کشور شدت یافته است.

دیلی استار لبنان ادعا می‌کند که دولت ایران با هدف جلوگیری از بروز ناآرامی در جریان انتخابات، اقدام به کنترل شدید اینترنت کرده است.

روزنامه حریت ترکیه نیز با تیتر «اینترنت ایران در آستانه انتخابات به کما رفته است»، به همین موضوع اشاره کرده است.

اختلال یا قطع؟

میان دو عبارت اختلال و قطع اینترنت، تفاوت‌های زیادی وجود دارد و آن چه عمدتا باعث گلایه کاربران معترض اینترنت شده، اختلالات اینترنت است. قطع اینترنت به معنای ناتوانی در اتصال به هر سایت و به طور دقیق‌تر ناتوانی در برقراری ارتباط در بستر IP است.

در مقابل اختلال می‌تواند تعاریف بی‌شماری داشته باشد. ناتوانی در استفاده از پیغام‌برهای اینترنتی، پست الکترونیک یا از دسترس خارج شدن برخی از سایت‌ها با دامنه خاص است. ممکن است کاربری نتواند در گوگل جست‌وجو کند، در حالی که اطمینان دارد گوگل فیلتر یا تحریم نیست بسیاری از کسانی که در بستر اینترنت بازی می‌کنند، از کندی اینترنت و اختلال در روال بازی‌هایشان معترض‌اند. این نمونه‌ها که بی‌اغراق می‌توان هزاران نمونه دیگر از آن‌ها را نام برد، اختلالات اینترنتی محسوب می‌شوند.

خرابی وضعیت اینترنت، اغراق یا واقعیت؟

از آن‌جا که خرابی وضعیت اینترنت در ایران به شکل اختلالات اینترنتی است، آمار دقیق و کارشناسی شده‌ای از آن در دسترس نیست. در این میان ISPها و سرویس دهنده‌ها، صرفا می‌دانند که اتصال در بستر IP مقدور است و بی‌آن‌که اطلاع دقیق یا کنترلی بر اختلالات داشته باشند، منکر خرابی اینترنت می‌شوند. البته آن‌ها نیز متوجه‌اند که اختلالات وجود دارد اما می‌دانند مشکل در حوزه اختیارات آن‌ها نیست. همین موضوع را می‌توان در مورد شرکت مخابرات به عنوان فراهم کننده اصلی بستر سیمی توزیع اینترنت و شرکت ارتباطات زیرساخت به عنوان متولی واردات پهنای باند و توزیع کننده اینترنت بر بستر فیبر نوری تکرار کرد. گزارش‌های متعدد مسئولان ISPها، شرکت مخابرات و شرکت ارتباطات زیرساخت موید این موضوع است که اینترنت قطع نیست. در این میان باید به این موضوع توجه کرد که اختلالات لزوما در تمام روز بر فضای اینترنت حاکم نیستند اما اثرات رسانه‌ای شدن اعتراض‌ها و گلایه‌ها، تا مدت‌ها باقی می‌ماند و به احتمال زیاد، اختلالات را اغراق آمیز جلوه خواهند داد اما کل موضوع، واقعی به نظر می‌رسد.

اینترنت در انتخابات گذشته

بی شک اینترنت از بدو ورود در بسیاری از مسائل سیاسی کشور و به خصوص انتخابات تاثیرگذار بوده است اما به طور خاص، این اثر در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 به اوج رسید.

بسیاری از حوادث تلخ پس از انتخابات 1388 از سوی دشمنان خارجی برنامه‌ریزی و هدایت ‌شد و شواهد بسیاری نشان می‌دهد این برنامه‌ها با استفاده از بستر اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌های معاند و جهت‌دار عملی ‌شدند. تا جایی که مسئولان قضایی و امنیتی، پرونده برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک را بستند و بسیاری از سایت‌های فیلتر یا توقیف شده بعد از انتخابات 1388 حتی با عادی شدن شرایط نیز رفع فیلتر نشدند.

این تجربه نشان داد که در صورتی که یک سایت، شبکه اجتماعی یا بخشی از محتوای اینترنت به امنیت ملی کشورمان آسیبی وارد کند، برخوردی جدی و از جنس امنیتی با آن انجام می‌گیرد. طبق فرموده معمار کبیر انقلاب امام خمینی (ره) حفظ نظام اوجب واجبات است؛ پس اگر اینترنت امنیت ملی و نظام جمهوری اسلامی را تهدید کند، باید برخوردی امنیتی با آن صورت گیرد.

اگر لازم بود، قطعش کنید!

رگولاتوری در یک مصوبه به صورت تلویحی به این موضوع اشاره کرده است که اگر لازم بود، می‌توان اینترنت را قطع کرد. در این مصوبه، شرایطی ذکر شده است که گر اینترنت قطع بود، ISP جریمه و یا ملزم به پرداخت هزینه‌های مشترک شود. در یکی از بند‌های این مصوبه آمده است اگر قطعی اینترنت ناشی از صدور احکام قضایی و یا امنیتی کشور باشد، مدت زمان قطعی از شارژ ماهانه مشترک کسر خواهد شد.

در واقع این مصوبه پیش‌بینی می‌کند با توجه به انبوه تهدیدهایی که علیه کشور ما وجود دارد، این امکان وجود خواهد داشت که بنا بر حکم قضایی و یا امنیتی لازم به قطع اینترنت در بازه‌هایی از زمان باشد. در صورتی که اینترنت با این چنین حکمی قطع شده باشد، ISP موظف است هزینه‌ای برای زمان قطع شده از مشترک دریافت نکند.

مسئولیت با کیست و مسئولان چه می‌گویند؟

نظارت بر کیفیت ارائه خدمات اینترنت در کشور بر عهده سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است که گاهی از آن با نام مختصر رگولاتوری یاد می‌شود. رگولاتوری موظف است کیفیت اینترنت در ساعات مختلف روز بررسی کند و در مورد کاهش کمیت و کیفیت خدمات اینترنت، ISPها را زیر نظر داشته باشد. مشترکان نیز باید شکایات خود را به این سازمان ارائه کنند. اگر چه در عرف این اتفاق نمی‌افتد و کاربران پس از رو‌به‌رو شدن با قطعی یا اختلال اینترنت، به ISP زنگ می‌زنند و در بیشتر مواقع نیز با عبارت «مشکل سراسری است» رو‌به‌رو می‌شوند. در تمام این مدت رگولاتوری به مشکلی که سراسری به نظر می‌رسد، عکس‌العملی نشان نداده است. این سکوت طولانی می‌تواند این شائبه را به وجود آورد که رگولاتوری، ادعاهای رسانه‌ای و موضوع سراسری بودن مشکل را تلویحا تائید می‌کند.

یکی از مقامات شورای عالی فضای مجازی، یکی از مسئولان مرتبط با این حوزه بوده است که به‌طورمستقیم ارتباط وضعیت اینترنت با انتخابات را تکذیب کرده است. به نقل از تسنیم، معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی گفت: «کاهش سرعت اینترنت در آستانه انتخابات توهم ذهنی افراد مغرض است». وی افزود: «به هیچ عنوان کاهش پهنای باندی برای اختلال در تبادلات اطلاعاتی نداشته‌ایم و این توهم ذهنی یک مشت افرادی است که می‌خواهند در سلامت انتخابات شبهه ایجاد کنند. هر چهار سال و نزدیک انتخابات شاهد چنین رویدادهایی هستیم که مشخص است از کجا نشأت می‌گیرد اما به این موضوعات بی‌پایه نباید اتکا کرد».

رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون وزیر اطلاعات، مسئول دیگری است که ارتباط اینترنت و انتخابات را تکذیب کرده است. به نقل از ایسنا حکیم جوادی گفت: «در بررسی سرعت اینترنت لازم است پارامترهای مختلفی بررسی شود و باید توجه داشت در گذشته هم گاه در ارائه سرویس‌‌ها و خدمات، مشکلاتی از طرف ارائه کنندگان اینترنت ایجاد می‌‌شد و اکنون نمی‌‌توان نزدیک شدن زمان برگزاری انتخابات را علت این موضوع دانست».

حال این سوال پیش می‌آید که اگر موضوع به انتخابات مربوط نیست، چرا هیچ یک از مسئولان فنی ذیربط پاسخگوی انبوه کاربران ناراضی اینترنت در ایران نیست؟ سکوت مسئولان حوزه فنی در زیرساخت، مخابرات و ISPها چه معنایی دارد؟ اگر واقعا موضوع ارتباط وضعیت نامطلوب اینترنت با موضوعات انتخاباتی کذب است، پس باید دلیل دیگری داشته باشد. چرا کسی دلیل دیگری برای اختلالات و کندی‌های اینترنت عنوان نمی‌کند؟ بر اساس دستورالعمل رگولاتوری، اگر ثابت شود که کم کاری یا خرابی در هر یک از حوزه‌های ارائه دهنده اینترنت، شرکت مخابرات یا شرکت ارتباطات زیرساخت باعث اختلال یا قطعی اینترنت مشترکی شده است، متخلف ملزم به پرداخت جریمه و جبران خسارت‌های مشترک خواهد بود. اگر موضوع امنیتی یا قضایی نیست، چرا متخلفان معرفی نمی‌شوند تا حداقل مردم بدانند باید ماجرا را از چه مجرایی پیگیری کنند.

آیا مدیریت بر اینترنت ایران بدون اشکال است؟

مدیریت بر محتوای فضای مجازی امری ضروری است و صد البته برای بقای اینترنت هم که شده است، این چنین نظارتی باید صورت گیرد اما با وجود برنامه‌های کلان نظام در این حوزه و سرمایه‌گذاری‌های فراوان برای بهبود مدیریت بر اینترنت، راه درازی تا رسیدن به یک وضعیت مطلوب باقی مانده است. گواه این ادعا، فیلتر شدن اشتباهی سایت‌های پرتعداد و در مواردی پرطرفدار است. در یک نمونه پرحاشیه، سیستم مدیریت و فیلترینگ اینترنت ایران در جهت ممانعت از دسترسی به سایت یوتیوب، به اشتباه Gmail را فیلتر کرد. در آن زمان فیلم موهنی در این سایت پخش شده بود و مسلمانان را در سراسر جهان آزرده خاطر نموده بود و به همین دلیل، انجام یک اقدام برای ممانعت از دسترسی به یوتیوب از طرق مختلف، در دستور کار قرار گرفت اما ضعف فنی سیستم فیلترینگ، مشکل تازه‌ای به بار آورد که تا مدت‌ها آثاری منفی به جای گذاشت و نمایی بد از فیلترینگ به جای ماند. بسیاری از اختلالات اینترنتی در زمان‌های گوناگون نیز به دلیل انجام برخی از امور نظارتی و مدیریتی است.

دست آخر باید به این موضوع انتقاد کرد که سیستم نظارت بر اینترنت ایران، ارتباط بسیار ضعیفی با مردم دارد. تصویر سایت پیوندها که نمایانگر فیلتر شدن یک سایت است، در بیشتر موارد، احساسی منفی ایجاد می‌کند حال آن که اگر دلیل مسدود شدن یک سایت یا یک سرویس اینترنتی حداقل در موارد پرطرفدار توضیح داده می‌شد، بسیاری از مردم به سادگی لزوم فیلترینگ را می‌پذیرفتند و چه بسا برای ارتقای کیفیت و کاهش معایب آن از هیچ کمکی دریغ نمی‌کردند اما افسوس که متولیان نظارت بر اینترنت، دست دوستی و همکاری خود را به طور علنی و رو در رو به سمت مردم دراز نمی‌کنند.

لازم نیست قطعش کنید!

بر اساس سند چشم انداز 5 ساله و سند توسعه 20 ساله کشور، ارتقای اینترنت و بستر‌های فضای مجازی بخشی از سیاست کلان کشور است. توجه ویژه مقام معظم رهبری به فضای مجازی و تشکیل شورای عالی فضای مجازی، نشان داد که نظام، برنامه مدیریت اینترنت را در پیش گرفته است. فیلتر کردن سایت‌های معاند خارجی و داخلی، نظارت بر محتوای انبوه اینترنتی و رسیدگی به شکایات و درخواست‌های پرتعداد، از اموری است که می‌توان به عنوان نمونه‌هایی اندک از انبوه فعالیت‌های مدیریت محتوایی اینترنت به آن‌ها اشاره کرد. بخش قابل توجهی از هزینه‌های فعلی اینترنت در کشور ما برای اقدامات مدیریت محتوایی اینترنت مانند فیلترینگ هزینه می‌شود و بدیهی است، سیاست کلی نظام حفظ و بهره‌برداری از اینترنت است.

اینترنت، هزاران فرصت، هزاران تهدید

اگر چه اینترنت یک پدیده غربی است و بسیاری از سیاست‌‌ها و برنامه‌های کلان آن در سطح جهان به وسیله کشور آمریکا صورت می‌گیرد اما ایران از این امکان به عنوان حق ذاتی خود بهره می‌برد و تلاش دارد با کاهش آسیب‌ها و آفات موجود در آن، به بهره برداری از این بستر کاربردی ارتباطی بپردازد. گنادی لیتوینتسف تحلیلگر مسایل رایانه‌ای روس در مورد اینترنت کشور ما تحلیل جالبی دارد که تکرار آن خالی از لطف نیست. وی معتقد است توسعه روزافزون استفاده از اینترنت در ایران و حضور فعال 80 هزار وبلاگ نویس ایرانی در فضای مجازی، پوچ بودن ادعای غرب مبنی بر انزوای بین‌المللی جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد.

به نقل از ایرنا، لیتوینتسف در تارنمای خبری روسی «ایران رو» نوشت: «21 سال پیش در ژانویه سال 1992 میلادی ایران به عنوان دومین کشور منطقه به شبکه جهانی اینترنت متصل شد و اولین خط ویژه اینترنتی، جمهوری اسلامی را به دانشگاه وین متصل کرد. بعد از آن رشد چشمگیر اینترنت در سطح کشور شروع شد به گونه‌ای که در سال 1995 دسترسی باز برای همه شهروندان و قبل از همه برای دانشجویان دانشگاه‌های ایران فراهم شد و تا سال 2000 کافی‌نت‌ها در این کشور به اندازه مغازه‌های خواربار فروشی به یک پدیده عادی تبدیل شدند و نرخ رشد تعداد کاربران اینترنت، با وجود قیمت‌های نسبتاً بالای آن، جهشی بود».

وی اضافه کرد: «اگر در سال 2001 به ازای هر 100 نفر ایرانی دو تا سه نفر کاربر اینترنت بودند، در سال 2005 این رقم بر طبق آمار اتحادیه بین‌المللی ارتباطات راه دور به هشت نفر و در سال 2012 به 16 نفر رسید. تعداد پایگاه‌های اینترنتی فارسی زبان نیز به اندازه تعداد کاربران ایرانی اینترنت رشد می‌کند، به طوری که حدود 80 هزار نفر ایرانی به طور فعال در وبلاگ‌ها مطلب می‌نویسند و وبلاگ‌های فارسی زبان در اینترنت یکی از بخش‌های فعال را تشکیل می‌دهند».

وی افزود: «این شاخص‌ها از یک سو ادعاها مبنی بر عقب مانده و منزوی بودن جمهوری اسلامی ایران از جهان معاصر را رد می‌کند و از سوی دیگر نشان می‌دهد که ایران نیز همانند سایر کشورهای جهان همه عرصه‌های زندگی خود را اینترنتی می‌کند و ناگزیر است نسبت به اعمال نظارت بر شبکه جهانی در کشور خود اقدام کند. در این رابطه دو نکته باید مورد تأکید قرار گیرد. نخست این‌که گرایش به کنترل اینترنت یک گرایش جهانی است. دوم اینکه همه تدابیر در این زمینه به صورت دفاع از اطلاعات خود و امنیت ملی اتخاذ شده و بر خلاف بعضی ادعاها نتیجه «تاریک اندیشی ساختار حکومتی ایران» نیست».

این قانون در غرب به عنوان نقض حق شهروندان برای آزادی اطلاعات و معاشرت به باد انتقاد شدید گرفته می‌شود. ولی این دولت ایران نیست که مبتکر منع بعضی انواع محتویات پایگاه‌های اینترنتی شده است. باید به این واقعیت توجه کرد که نخستین بار افکار عمومی ایالات متحده، معلمان و والدین نگران سلامتی روانی کودکان آمریکایی، ضرورت کنترل محتویات شبکه را مطرح کردند. در سال 1996 کنگره ایالات متحده سندی درباره «موازین اخلاق در ارتباطات» را تهیه کرد که به موجب آن انتشار اطلاعات منافی موازین اخلاق و مواد توهین آمیز در شبکه اینترنت ممنوع شد. هر چند در جریان تصویب در سنا معلوم شد که این سند با متمم اول قانون اساسی ایالات متحده مغایرت دارد و اعتبار آن به حال تعلیق در آمد، با این وجود، کشورهای زیادی در سطح دولتی اصل تصفیه اینترنت را عملیاتی کردند.

تحلیل‌گر روس گفت: «ضمن ارزیابی سختگیری‌های ممیزی ایرانی باید این واقعیت ساده را در نظر گرفت که سیاست مستقل جمهوری اسلامی ایران که رهبران آن از منافع ملی کشور دفاع کرده و نمی‌خواهند زیر بار فریادهای آمریکایی بروند، باعث ناراحتی شدید سیاستمداران آمریکایی شده و آن‌ها را آرام نمی‌گذارد. اهمیت صیانت از ارزش‌ها واطلاعات یک کشور در شبکه جهانی زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم استراتژیست‌های غرب در عملیات بر هم زدن حق حاکمیت ملی دولت‌ها و رژیم‌های مغضوب، تحریک مناقشات و جنگ‌های داخلی برای سلاح‌های اطلاعاتی نقش دست اول را قایل هستند».

وی تشریح کرد: «در حال حاضر در جمهوری اسلامی ایران منابع اینترنتی ملی شبیه به منابع اینترنت جهانی توسعه می‌یابند؛ به عنوان مثال، پایگاه اینترنتی جدید مهر که با پشتیبانی سازمان صدا و سیما ایجاد می‌شود، باید با یوتیوب رقابت کند و به تازگی سرویس پرطرفدار اشتراک ویدئو موسوم به آپارات در ایران راه اندازی شده است، ضمن اینکه شبکه اجتماعی کلوب به طور وسیعی تبلیغ می‌شود. می‌توان احتمال داد که مهمترین هدف از ساخت این منابع داخلی، کاهش نفوذ فرهنگ غرب به خصوص بر نسل جوان ایران باشد. ولی یک هدف مهم دیگر در این زمینه، تأمین امنیت شبکه‌های رایانه‌ای دولتی در برابر ویروس‌های آمریکایی و اسرائیلی است».

انتهای پیام