محمدرضا شهیدی‌فر: تلویزیون در پارادوکس‌های خود دست و پا می‌زند

در سومین بخش از نشست دوم مرتبط با پرونده عیارسنجی تلویزیون 90 که با حضور خسرو دهقان منتقد سینما و تلویزیون، مجید اوجی تهیه کننده تلویزیون و محمدرضا شهیدی‌فر مجری و برنامه‌ساز تلویزیونی برگزار شد، حاضران جلسه ضمن تأکید بر حضور مخاطب گسترده برای تلویزیون که با وجود رقبا هنوز نیز انتخاب نخست خود را رسانه ملی می دانند، خسرو دهقان بیان کرد، سیما به واسطه همزبانی می تواند رقبای خود را از صحنه خارج کند. مجید اوجی نیز علاوه بر ضروری و مثبت برشمردن ایدئولوژی حاکم بر تلویزیون، اداره و تولید برنامه در تلویزیون را در چنین روزگاری معجزه دانست. محمدرضا شهیدی‌فر نیز با اشاره به محبوبیت تلویزیون، این رسانه را با وظیفه اصلی سرگرمی عامل اصلی تأثیرگذاری بر مخاطب و جامعه برشمرد. 

در ادامه جلسه با طرح این سوال که: تلویزیون فارغ از ایدئولوژی و مفهوم، و تنها به صرف یک رسانه سرگرم کننده چطور نمی تواند رضایت مندی مخاطبان خود را جذب کند؟  ادامه یافت.

 

خسرو دهقان: جای خالی بحث های ساختاری، معضل اصلی است

خسرو دهقان با تأیید این که مخاطب هنوز در تلویزیون حضور دارد، افزود: معضل اصلی تلویزیون که همیشه در بحث‌های کارشناسانه مطرح و به چالش کشیده می شود، مفهوم و ایدئولوژی ای است که در پس هر برنامه و یا کل سیما در نظر گرفته می شود. در این چالش‌ها جای ساختار و تکنیک فراموش می‌شود. در حالی که قصه و مفهوم همیشه یکسان بوده و مدام تکرار شده و آن چه که تفاوت را در این بیان مکررات ایجاد می‌کند، ساختاری است که به واسطه شکل های مختلف برنامه‌ای به وجود می‌آید.

 

با مفهوم می‌توان تقلب کرد

تا زمانی که به مفهوم به صورت گسترده پرداخته شود، نه اتفاقی رخ می دهد و نه نتیجه ای حاصل می شود. چرا که در مفهوم امکان تقلب وجود دارد، اما در ساختار نمی‌توان متقلبانه رفتار کرد. ساختار نمادی از واقعیتی است که به تصویر کشیده می شود. اگر رسانه نمی‌تواند با همتای فرنگی خود رقابت کند بی‌شک به دلیل مشکلات ساختاری ای است که وجود دارد اما مورد توجه قرار نمی گیرد.

 

مجید اوجی : تلویزیون بر مخاطب تأثیر می‌گذارد

در این نشست اوجی ادامه داد: یکی از نمونه های بارز همراهی مخاطب با تلویزیون، تأثیری است که در مخاطب شکل می گیرد. این تأثیرات را از اتفاقاتی می توان یافت که در اطراف‌مان شکل می‌گیرد. به طور مثال رئیس سازمان ثبت احوال کشور اعلام کرد، در یک ماه اخیر و همزمان با بخش سریال «ستایش»، یکی از سه اسم برتر انتخابی توسط مردم ستایش بوده است.

 

محمدرضا شهیدی‌فر: مخاطب یکی از مشکلات تلویزیون

شهیدی فر در ادامه این نشست گفت: یکی از مشکلاتی که تلویزیون با آن مواجه است، مخاطبانی هستند که هنوز نمی‌دانند باید چطور به تماشای تلویزیون بنشینند. نباید تمام مشکلات و ایرادها را از سمت مدیران و برنامه‌سازان دانست. چرا که در برهه‌های مختلف و با وجود این عدم رضایت عمومی، تلویزیون ثابت کرده که می‌تواند تأثیرگذار و حتی موفق عمل کند.

 

رسانه تأثیرگذار با برنامه های مفرح موفق‌تر است

بارها در مناسبت‌های مختلف، تلویزیون با یک بمباران قوی خبری و اطلاعاتی توانسته گروه‌های مختلف جامعه را تحریک کرده و به سمت هدفی که داشته سوق دهد. همین طور که در مسائل روزمره و ساده زندگی نیز توانایی تغییر داشته است. هرچند اگر در کنار این مسئله، فرمت و طراحی برنامه ها صحیح باشد، تلویزیون به یک وسیله مفرح با جذب بیشتر بدل می شود. به خصوص در زمانی که با تعدد شبکه های مختلف و حجم وسیعی از برنامه‌های تولیدی روبه رو هستیم، بی‌شک می‌توانیم رضایتمندی مخاطب خود را تأمین کنیم. 

 

رسانه‌ای به دور از واقعیت زندگی

در این بین تلویزیون با چند مشکل اصلی مواجه است، یک توزیع نامناسب برنامه هایش و دیگر این که آن چه در رسانه شاهد هستیم از واقعیت ما به دور است. دوری از واقعیت به واسطه لجبازی ای دو طرفه شکل گرفته؛ مخاطبانی که تلویزیون را با توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی نشانی از حاکمیت می دانند. و تلویزیون که، در عین اینکه نمی خواهد تسلیم شود خود را به عنوان انسان ساز و تأثیرگذار بر جامعه برمی‌شمرد. نمونه‌ای بارز این امر در میان گویندگان رسانه است که با وجود گستردگی شبکه های سیما، تعداد اندکی هستند. در واقع انتخاب ناصحیح این افراد و وجود فضای بسته و محدود باعث می شود که مجریان و گویندگانی که باید نمادی از جامعه خود باشند به آدم‌های مقوایی بدل می شوند که در فضای تقیدی موجود حتی به خودسانسوری می‌رسند. و در نهایت مخاطب که از جنس این آدم ها نیست، آنان را نه تنها باور نمی کند بلکه نمونه ای از افراد اجتماع خود نمی‌داند.

 

تلویزیون در پارادوکس‌های خود دست و پا می‌زند 

با وجود تمام این محدودیت‌ها که منجر به چنین فضایی می‌شود گاه شاهد شنیع‌ترین حرف ها و حرکات در رسانه هستیم که ظالمانه‌ترین برخوردها را در یک جنجال ایجاد می‌کند. اما پای صحبت از انسانیت و اصول که به میان می‌آید محدودیت ها همچنان ادامه دار می شوند. به طور مثال از خانه سینما اسکار نباید حرف زد ولی ضدخبرهایی از این جریانات بیان می شود و مخاطب خود باید به اصل خبر پی ببرد. تلویزیون در پارادوکسی از واقعی بودن یا نبودن، ایدئولوژی بودن یا نبودن، تسلیم جامعه بودن یا نبودن و اهداف سرگرم کننده یا نه دست و پا می زند. رسانه هنوز به تعریف درست خود نرسیده است، و نتوانسته از فضای سیاسی جامعه برای خواسته ها و اهداف خود تحلیل درستی بکند. این امر نیز جز به این دلیل که تلویزیون هنوز به امر تخصصی شناخته و تبدیل نشده است. این رسانه در اختیار افرادی است که برایش برنامه سازی می کنند و مخاطبانی که آن را تماشا می کنند، و ارتباط مستقیمی به هیچ سیاستمدار و روانشناس و جامعه شناسی ندارد جز این که باید از نظرات و پیشنهادات آنان استفاده کرد. گرچه آن چه رخ می دهد فرای پیشنهاد است و به دخالت مداوم این گروه‌ها می‌انجامد. این امر در مسائل مختلف مثل انتخابات بروز می کند. نظرات مختلفی از فرمت برنامه تا مهمانان دعوتی وجود دارد که اگر به آن‌ها عمل نکنید در نهایت و در ارزیابی میزان مشارکت و توجه، نتیجه گیری می شود که هیچ گونه کار مثبتی از طرف برنامه انجام نشده است. 

 

مجید اوجی: در این آش همه سهیم‌اند

تلویزیون آشی است که ده‌ها آشپز دارد اما حاصل کار به نام یک نفر زده می شود. زمانی که سریال «شهر دقیانوس» پخش می شود، نماینده مجلس به جیرفت می‌رود و تحصن می کند. و یا سریال «در مسیر زاینده رود» تلویزیون را با حجمه ای از اعتراضات مواجه می کند، تنها به این دلیل که هنرپیشه ها خوب به لهجه اصفهانی حرف نمی زنند، با وجود نادیده گرفتن تمام تلاشی که برای بیان یک مفهوم در این سریال انجام شده است. هنگام پخش سریال «پایتخت» نماینده علی آباد کتول به همین مشکل لهجه معترض می شوند و اجتماع می کنند. این ها نمونه‌های از دخالت مداومی است که در تلویزیون انجام می شود و ما قصد داریم که با وجود همه این اتفاقات امور برنامه سازی به شیوه صحیح انجام شود.

 

محمدرضاشهیدی فر: تلویزیون مقتدر نیست، باید جبران کند

از طرفی همین مسئولان عزیز که محدودیت‌ها را ایجاد می کنند به این رفتارها و حرف های معترضانه اهمیت می دهند. تلویزیون در چنین شرایطی برنامه سازی می کند. پارک ملت کسی چون عماد افروغ را با توجه به تمام بحث هایی که همیشه حول او وجود داشته، دعوت می کند چرا که می دانیم در این گفت‌وگو حرف هایی مطرح می شود که به واقعیت جامعه - که پیش از این توضیح دادم- نزدیک است. آن وقت است که مجلس تذکر می دهد و می خواهد که سیما جبران کند. یکی از مشکلات این است که تلویزیون ما مقتدر نیست و زیر فشارهای مختلف خم می شود.

 

خسرو دهقان : انحصارطلبی رسانه را به دام انداخت

یکی از مسائل اصلی که همه چیز را دشوار می کند خود تلویزیون به عنوان یک سازمان منحصر است، بی حضور بخش خصوصی. نبودن رقیب علاه بر این که تمام مشکلات و سختی ها را متوجه تو می کند، انحصارطلبی و تک قطبی بودن برایت ایجاد می کند تا به راحتی هر جریانی را آن گونه که دوست داری بیان کنی. گرچه این انحصارطلبی جذابیت های فراوانی دارد و تو را قدرتمند می‌کند اما در نهایت به دام می‌افتی و زیر بار فشارها کمرت خم می‌شود.

منبع: سینماپرس