اجرای سند راهبردی ایران در فضای مجازی؛ عامل افزایش قدرت فناورانه کشور در سطح ملی و منطقه ای

دکتر داوود ادیب، رییس انجمن شرکت های فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سیتنا پیرامون مشکلات صنعت ارتباطات و راهکارهای برون رفت از آن، اظهار کرد: صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران ظرفیت‌های زیادی برای توسعه کمی و کیفی دارد، ولیکن  مانند همه کشورهای در حال توسعه چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه آن وجود دارد که می بایست مدنظر حاکمیت قرار گیرد.

رییس کانون هماهنگی فاوا، مطرح کرد: تدوین و اجرای سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی با محوریت مردمی‌سازی اقتصاد دیجیتال بوده و این اطمینان است که با اجرای صحیح و درست آن و همچنین واگذاری اپراتوری های فناوری های نوین به بخش خصوصی، باعث افزایش قدرت فناورانه ایران در سطح ملی و همچنین منطقه شویم.

ادیب، اضافه کرد: افزایش سهم تولید و صادرات دیجیتال نیز با افزایش سهم تولید و عرضه کالاها و خدمات دیجیتال در تولید ناخالص داخلی و توسعه صادرات در این حوزه که از راهبردهای اخیر وزارت ارتباطات می باشد که هر چند به جهت ضعف در روابط بین المللی محدود‌ می باشد ولی یقینا اثرگذار خواهد بود و در نهایت سیاست های اخیر وزارت ارتباطات در حمایت از نوآوری و کارآفرینی در این حوزه می تواند توسعه زیست‌بوم نوآوری و فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را دو چندان سازد.

رئیس اتحادیه صنعت مخابرات ایران، گفت: مهمترین چالش های صنعت آی سی تی کشور موضوعاتی از قبیل محیط های نظارتی، تحریم های بین المللی، صادرات محدود تجهیزات فاوا، بی ثباتی اقتصادی، مهاجرت و کمبود نیروی متخصص، موضوعات مرتبط با امنیت سایبری و حفاظت از داده‌ها، عقب افتادگی نظام آموزشی کشور در آموزش فناوری های نوین، چالش‌های زیرساختی، ناکارآمدی اقتصاد دیجیتال و نوآوری، قوانین سنتی و بازدارنده، کاهش سقف خدمات دولتی در حوزه فاوا و در نهایت چالش های نوظهور می باشد.

1. محیط نظارتی

وی، گفت: از چالش هایی که معمولا تحت عنوان محیط نظارتی مطرح می شود می توان به موضوع فیلترینگ، سیاست های غیر شفاف در حوزه فاوا، انحصارهای دولتی و بوروکراسی بالا اشاره کرد.

ادیب خاطرنشان کرد: فیلترینگ کور اینترنت، اپلیکیشن ها، پلتفرم های مرتبط با شبکه های اجتماعی، دسترسی به اطلاعات، خدمات و نو آوری های جهانی را محدود ساخته است.

وی، بیان کرد: از طرف دیگر در بحث سیاست های غیرشفاف، تغییرات سریع یا عدم شفافیت در قوانین دولتی را می بینیم که برنامه ریزی بلند مدت بخش های خصوصی برای سرمایه گذاری در فناوری های نوین را دشوار می سازد؛ در خصوص انحصارهای دولتی نکته ای که حائز اهمیت است، این است که تسلط شرکت های با ساختار دولتی یا وابسته به دولت، معمولا رقابت را کاهش داده و انگیزه ای برای بهبود خدمات با کاهش قیمت ها را باقی نمی گذارند، موضوع بوروکراسی بالا نیز به این صورت است که راه اندازی یک کسب و کار در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اغلب نیازمند طی کردن قوانین پیچیده دولتی است که فعالیت در حوزه های مختلف فاوایی را کند و در برخی موارد ناممکن می نماید.

۲. تحریم‌های بین‌المللی

ادیب، اشاره کرد: یکی از موارد مهم در این بخش، محدودیت در دسترسی به برخی فناوری های نوظهور می باشد، خوشبختانه در بخش هایی از صنعت فاوا، در سال های اخیر عمق مناسبی از دانش در کشور به وجود آمده است و به واسطه همین موضوع وابستگی به کشورهای خارجی نیز کاهش یافته است، ولیکن در بخش هایی که هنوز دانش عمیق وجود نداشته و یا به واسطه ابزارهای ناکافی، دانش های موجود به عمل نپیوسته است، وابستگی وجود دارد؛ در این راستا تحریم‌ها مانع از خرید سخت‌افزارهای پیشرفته به صورت مستقیم گردیده است.

رییس انجمن شرکت های فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، گفت: یکی دیگر از موارد، انزوای مالی و یا به عبارتی دیگر محدودیت های بانکی بین المللی می باشد که این محدودیت، شرکت ها و متخصصان و بازرگانان ایرانی را از سیستم های پرداخت جهانی و کارت های اعتباری محروم نموده و خرید یا فروش محصول یا خدمات ایرانی را در جهان دشوار می سازد. همچنین به عنوان یکی دیگر از چالش های تحریم، تحریم های صورت پذیرفته مانع از دسترسی شرکت های ایرانی به بازارهای جهانی شده و قدرت و توانایی آنها را برای توسعه و رقابت های بین المللی محدود نموده است.

3. صادرات محدود تجهیزات فاوا

رئیس کانون هماهنگی فاوا، تشریح کرد: به واسطه محدودیت در بازارهای جهانی که می تواند ناشی از تحریم برخی از کشورها و یا ایران هراسی در برخی کشورهای دیگر که نگران خرید تجهیزات زیرساختی از کشور ایران می باشند، این تحریم ها و یا عدم اقبال در دسترسی به بازارهای بین المللی مانع از صادرات نرم افزار، سخت افزار یا خدمات محصولات ایرانی در حوزه فاوا شده است، این موضوع در خصوص تجهیزات اکتیو به جهت ماهیت دسترس پذیر بودن، شدت داشته و در خصوص تجهیزات پسیو و یا اصطلاحا سوپر مارکتی دارای شدت اثر کمتری می باشد.

4. بی‌ثباتی اقتصادی

ادیب، خاطرنشان کرد: بی ثباتی اقتصادی نیز از چالش های موثر برحوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می تواند رویکردهایی از جمله بالا رفتن هزینه تجهیزات و هم چنین تاثیر بر خدمات را  داشته باشد؛ به عبارتی کاهش ارزش ریال، بهای تجهیزات فاوا وارداتی مانند سرورها و تجهیزات شبکه ای را برای کسب و کارهای حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات گران نموده است و همچنین تورم باعث می شود ارائه دهندگان خدمات مخابراتی یا قیمت ها را افزایش دهند یا کیفیت خدمات را کاهش دهند که هر دو  موضوع، تاثیر منفی بر مصرف کنندگان دارد.

5. مهاجرت و کمبود نیروی متخصص

رئیس اتحادیه صنعت مخابرات ایران، تاکید کرد: از چالش های مرتبط با مهاجرت و کمبود نیروی متخصص می توان به خروج مغزهای اطلاعاتی، عدم تطابق مهارت ها و سرمایه گذاری محدود در توسعه نیروی کار اشاره نمود. بسیاری از متخصصان ماهر حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل فرصت‌های محدود، چالش‌های اقتصادی و بازارهای بسته، به کشورهایی با اقتصاد پایدارتر و بازارهای بی دغدغه و باز مهاجرت می‌کنند. این موضوع باعث کمبود استعداد در ایران می‌شود.

ادیب، گفت: موضوع دیگر عدم تطابق مهارت ها می باشد. این یک واقعیت است که دانشگاه‌ها بیشتر بر دانش تئوری تمرکز دارند و مهارت‌های عملی مورد نیاز فناوری های لبه تکنولوژی را به اندازه کافی آموزش نمی‌دهند و برنامه‌های آموزشی در حوزه‌های نوظهوری مانند هوش مصنوعی، امنیت سایبری و اینترنت اشیا کافی و مناسب نیستند.

6. موضوعات مرتبط با امنیت سایبری و حفاظت از داده‌ها

وی، اظهار کرد: امنیت سایبری و حفاظت از داده ها نیز می تواند جزو چالش های حوزه فاوا در ایران محسوب گردد. در این بخش زیرساخت‌های ضعیف امنیت سایبری در برخی از سازمان ها، فقدان قوانین جامع حفاظت از داده‌ها و ضعف در همکاری های جهانی، جزو موضوعاتی می باشند که می بایست مورد توجه جدی قرار گیرند. سیستم‌های قدیمی و نبود سرمایه‌گذاری کافی در امنیت سایبری، اصرار به استفاده از تجهیزات زیرساختی خارجی در بسیاری از سازمان های دولتی به دلایل غیر قابل قبول، شبکه‌ها را در برابر حملات داخلی و خارجی آسیب ‌پذیر می نماید. از طرف دیگر قوانین جامعی برای نحوه جمع‌آوری، ذخیره‌ سازی و حفاظت از اطلاعات کاربران در حال حاضر وجود ندارد و به همین علت این امکان وجود دارد که اطلاعات شخصی افراد در معرض خطر قرار گیرد.

7. عقب افتادگی تحقیق و توسعه و نظام آموزشی کشور در آموزش فن آوری های نوین

رییس انجمن شرکت های فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، گفت: در خصوص عقب افتادگی تحقیق و توسعه و نظام آموزشی کشور درآموزش فن آوری های نوین می توان عوامل بودجه محدود برای تحقیق و توسعه را مد نظر قرار داد. ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی، هزینه کمتری برای تحقیق و توسعه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌نماید که همین موضوع، نوآوری را در زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و رایانش ابری محدود می‌ سازد. همچنین در بحث نظام آموزشی نیز می توان اذعان نمود که برنامه درسی دانشگاه‌ها، اغلب از پیشرفت‌های جهانی عقب است و بیشتر بر روی فناوری‌های قدیمی تمرکز داشته و همچنین دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی به ندرت با یکدیگر همکاری می‌نمایند و فرصت‌های پژوهشی عملی و متناسب با صنعت را معمولا از دست می‌دهند.

8. ناکارآمدی اقتصاد دیجیتال و نوآوری

ادیب، توضیح داد: در این بخش، چالش های پیش روی استارتاپ ها که مشتمل بر تورم بالا و کمبود سرمایه‌گذاری جسورانه است مورد توجه است که به شدت رشد استارتاپ‌ها را دشوار می سازد. همچنین موانع تجارت الکترونیک را به وضوح می بینیم. بدیهی است که بدون دسترسی به درگاه‌های پرداخت بین‌المللی، کسب‌ وکارهای تجارت الکترونیک نمی‌توانند به بازارهای جهانی روی آورند. یکی دیگر از چالش های این بخش با موضوعیت اکوسیستم نوآوری توسعه ‌نیافته می باشد که مبین آن است که با وجود پارک‌های فناوری و شتاب ‌دهنده‌ها، اغلب آن‌ها منابع و سرمایه لازم برای حمایت از نوآوری را ندارند و این موضوع، فلسفه وجودی آنها را زیر سوال می برد.

9. چالش‌های زیرساختی

وی، عنوان کرد: در این بخش یکی از موضوعات مهم جدای از موضوعات ضعف در ظرفیت پردازشی کشور که یک چالش بنیادی می باشد، عدم توفیق در توسعه و اتصال شبکه فیبرنوری می باشد که خوشبختانه در دولت چهاردهم با تغییر نگاه و رویکرد از پوشش به اتصال، این امیدواری وجود دارد که این چالش بزرگ مرتفع گردد.

10. قوانین سنتی و بازدارنده

ادیب، گفت: در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران، قوانین و مقررات سنتی و بازدارنده متعددی وجود دارند که می‌توانند مانع رشد و توسعه این حوزه شوند. اگر بخواهیم به برخی از این ها اشاره نماییم می توان به انحصارگرایی و مجوزهای سخت‌گیرانه، عدم حمایت کافی از رمزارزها و فناوری‌های جدید، مقررات قدیمی در حوزه مالکیت فکری و حقوق دیجیتال اشاره نمود.

رییس انجمن شرکت های فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، گفت: شرکت‌های خصوصی برای ورود به حوزه‌های مختلف حوزه فاوا نیازمند به مجوزهای متعدد از نهادها و سازمان های مختلف می باشند که عملا برخی از آنها ماه ها و سال ها طول می کشد. همچنین نبود قوانین مشخص و شفاف در مورد هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌های نوظهور، سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را پرریسک کرده است.

وی، گفت: قوانین مرتبط با حقوق مالکیت فکری و کپی ‌رایت در ایران به ‌روز نیستند و باعث می‌شوند بسیاری از شرکت‌های فناورانه نتوانند از نوآوری‌های خود به ‌درستی محافظت کنند. عدم عضویت ایران نیز در کنوانسیون‌های بین‌المللی کپی ‌رایت مانند "برن" باعث شده است که توسعه ‌دهندگان ایرانی نتوانند از حقوق بین‌المللی خود بهره‌ مند شوند. همه اینها مرتبط با قوانین سنتی و بازدارنده سهولت کسب و کار در کشور می باشند.

11- کاهش سقف خدمات پست بانک به شرکت ها

رییس انجمن شرکت های فناور هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال ایران، بیان کرد: یکی از چالش های اخیر در حوزه پست بانک می باشد. پست بانک به عنوان بانک مرتبط با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ارتباط با شرکت های دانش بنیان حوزه فاوا سقف خدمات خود را در خصوص ارائه ضمانتنامه بانکی کاهش داده است. به عبارتی پیش از این، تنها مزیت پست بانک ارائه ضماتنامه با درصد پایین سپرده می بود که با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی صورت می پذیرفت و این موضوع باعث می گردید که شرکت های دانش بنیان حوزه فاوا از طریق پست بانک ضمانتنامه های مناسب تری را تهیه نمایند که این موضوع اخیرا از دستور کار پست بانک حذف گردیده و خدمات ضمانتنامه ای ارائه شده توسط این بانک تخصصی حوزه فاوا در مواردی پایین تر از بانک های دیگر می باشد.

12. چالش‌های نوظهور

ادیب، ادامه داد: چالش های نوظهور متعدد است و از عمده ترین آنها می توان به ضعف در استقرار شبکه 5G، پذیرش اینترنت اشیا و توسعه هوش مصنوعی اشاره کرد. اجرای شبکه‌های 5G و اینترنت اشیا نیازمند سرمایه‌ گذاری کلان در زیرساخت، دارا بودن تخصص های مرتبط و سخت‌افزارهای به روز و پر قدرت است که در ایران محدود است. همچنین پروژه‌های هوش مصنوعی به دلیل محدودیت در دسترسی به سخت‌افزارهای پیشرفته مانند GPUها، عدم دسترسی به داده‌های جهانی و فرصت‌های همکاری با سایر مردم جهان، محدود می باشند.

ادیب در پایان گفت: به نظر می رسد که برای برون رفت از بخشی از این چالش ها می توان مواردی از قبیل اصلاح قوانین سنتی و دست و پا گیر، حذف انحصارها و ایجاد محیطی شفاف و رقابتی برای استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناور، سرمایه‌گذاری در گسترش شبکه‌های پهن‌باند و فیبرنوری و همچنین بهبود اتصال در مناطق توسعه نیافته، کاهش انحصارات دولتی در برخی از بخش های ارتباطات و تشویق شرکت‌های خصوصی برای نوآوری، ارائه مشوق‌های مالی، کاهش بوروکراسی برای تشویق کارآفرینی، بازنگری در سیستم آموزشی برای تمرکز بر مهارت‌های عملی فاوا، بهبود روابط با سازمان‌های بین‌المللی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای دسترسی به فناوری‌ها و بازارهای نوظهور در دستور کار دولتمردان قرار گیرد.

انتهای پیام

خبرنگار: فرزانه احمدی منش