هر آنچه باید درباره واکسن‌های کووید-۱۹ بدانید!
پس از نه ماه که همه دنیا به خاطر ویروس کرونا فلج شد، بالاخره از طریق طراحی و تولید واکسن‌های کووید-۱۹، راهی برای پایان دادن به این وضعیت دیده می‌شود. چند هفته گذشته شاهد خبرهایی مثبت درباره واکسن‌های فایزر، مدرنا و دانشگاه آکسفورد با شرکت آسترازنکا بودیم. اما همزمان با انتشار این خبرها، شاهد رشد باورهای ضد واکسن بودیم. این باورها، به اشاعه توهم توطئه در اینباره اشاره دارند و از مشکلات ایمنی ناخواسته چنین واکسن‌هایی هشدار می‌دهند.
به گزارش سیتنا به نقل از ایندیپندنت، در ادامه اطلاعاتی به شما داده می‌شود که می‌توانید به آن اعتماد کنید. به شما همه چیز را خواهد گفت، از اینکه هر واکسن چگونه کار می‌کند و چگونه مورد آزمایش قرار می‌گیرد و مرحله بعدی چه خواهد بود.
چه زمانی می‌توانیم انتظار دریافت واکسن را داشته باشیم؟
احتمالا این بزرگترین سوال مطرح در این زمان است. گرچه هنوز سخت می‌توان پاسخ این سوال را داد، این اطمینان وجود دارد که تزریق اولین دوزهای این واکسن، از ماه بعد در کشورهایی که امکان تولید و توزیع آن را دارند، شروع خواهد شد.
در بریتانیا، دولت گفته است شهروندان احتمالا در طول کریسمس واکسن فایزر را دریافت خواهند کرد، که البته فرض بر تایید و کسب جواز آن است. اطمینان‌خاطر مشابهی وجود دارد که واکسن آکسفورد و آسترازنکا نیز سرنوشتی مشابه خواهند داشت.
پروفسور جاناتان ون تم، نائب رئیس بهداشت انگلستان، پیشتر در ماه جاری گفت: «امیدوارم ولی هنوز مطمئن نیستم بتوانیم این واکسن را تا کریسمس به برخی از شهروندان عرضه کنیم.»
سازمان جهانی بهداشت، دولت بریتانیا و سایر دولت‌ها آشکارا گفته‌اند افراد متعلق به گروه‌های پرخطر در دریافت واکسن اولویت خواهند داشت؛ جمله افراد مسن، افرادی که بیماری‌های بهداشتی زمینه‌ای دارند و کارمندان نظام پزشکی.
سر جان بل، عضوی از گروه مشاوران دولت برای وضعیت اضطراری، هفته گذشته گفت: «برای من غیرمنتظره نخواهد بود که سال جدید را با دو یا سه واکسن تایید شده شروع کنیم و همه آنها امکان توزیع در کشور را خواهند داشت. به همین خاطر من خوشبین هستم که واکسن‌هایی کافی در اولین فصل سال آینده میلادی تا پایان بهار تزریق خواهد شد و به اوضاع عادی باز خواهیم گشت.»
تاکنون درباره این واکسن‌ها چه می‌دانیم؟
تاکنون سه نماینده اصلی با نتایجی امیدبخش برای واکسن کووید-۱۹ وجود دارد، واکسن فایزر و بایون‌تک، واکسن مدرنا، و واکسن دانشگاه آکسفورد در همکاری با شرکت آسترازنکا.
فایزر و مدرنا به ساخت واکسن‌های ام‌آر‌ان‌ای روی آورده‌اند که روشی جدید است. این روش، پیش از ویروس کرونا، برای تولید واکسن‌های ضد سرطان به کار گرفته شده بود.
در این روش یک ترکیب ژنتیکی (ام‌آر‌ان‌ای) به بدن تزریق می‌شود که به سلول‌ها دستور می‌دهد شاخک پروتئینی ویروس سارس-کوو-۲ را تولید کنند که به عنوان «پادتن» این بیماری شناخته می‌شود. بعد از آن سیستم ایمنی بدن سریع وارد عمل شده که به مبارزه علیه چیزی رود که آن را مهاجمی خارجی تلقی می‌کند. این روند باعث تشکیل یک حافظه محافظتی برای سیستم ایمنی بدن می‌شود که به آن اجازه می‌دهد اگر بدن در معرض ابتلا به ویروس واقعی قرار گرفت، به راحتی با آن مقابله کند.
ارزیابی‌های نهایی دو دوز واکسن فایزر و بایون‌تک نشان داده این واکسن ایمن است و نرخ کارآمدی آن در پیشگیری از کووید-۱۹ تا ۹۵ درصد است. این راه را برای کسب مجوز سریع و توزیع جهانی برق‌آسای آن هموار می‌کند. فایزر می‌گوید این واکسن از پس تمام آزمایش‌های ایمنی برآمده و اکنون آماده ارائه به سازمان‌های ذی‌ربط برای کسب مجوز عرضه در بازار است. بایون‌تک «خیلی مطمئن» است که این واکسن باعث کاهش انتقال این بیماری تا احتمالا ۵۰ درصد کاهش خواهد بود، اما مدت‌زمانی طولانی‌تر نیاز است تا این مساله ثابت شود.
مدرنا هم، هفته گذشته اعلام کرد واکسن دو دوزی این شرکت، در پیشگیری از این بیماری ۹۴.۵ درصد موثر است. همچنین نشانه‌های امیدبخشی وجود دارد که این واکسن می‌تواند از گروه بالای ۶۵ سال محافظت کرده و جلوی ابتلای وخیم بیماران به این بیماری را بگیرد.
واکسن آکسفورد و آسترازنکا از فناوری آدنوویروس بهره جسته است که در تولید واکسن بیماری مرس به کار گرفته شد. مرس یکی دیگر از اعضای خانواده ویروس‌های کرونا است. این واکسن از آدنوویروس شامپانزه، که از نظر ژنتیکی دستکاری شده و باعث ایجاد آنفولانزای فصلی در شامپانزه‌ها می‌شود، استفاده کرده تا دی‌ان‌ای شاخک پروتئین سارس-کوو-۲ را به سلول‌های بدن انسان معرفی کند. این واکسن به بخشی از سلول‌های بدن میزبان مبدل شده و باعث واکنش سیستم ایمنی بدن به همان نحوی می‌شود که در بالا توضیح داده شد.
نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد اگر این واکسن در یک نیم دوز و بعد یک دوز کامل تزریق شود، تا ۹۰ درصد در پیشگیری از این بیماری موثر خواهد بود. اگر به صورت دو دوز کامل تزریق شود ۶۲ درصد کارآمد خواهد بود. پروفسور اندرو پولارد، محقق اصلی گروه آزمایش واکسن آکسفورد، گفت «کمی بیشتر طول خواهد کشید» تا اطلاعاتی قابل اتکا درباره کارآمدی این واکسن در میان افراد مسن‌تر داشته باشیم. با این وجود، او گفت هنوز به زمان بیشتری نیاز داریم تا ببینیم آیا افراد تا یک سال بعد از تزریق واکسن نیز نسبت به این بیماری مصون هستند یا نه.
آیا این واکسن‌ها ایمن هستند؟
واکسن‌ها و داروهای جدید معمولا چندین سال طول می‌کشد تا از پس طراحی و آزمایش‌ها بیرون آمده و جواز توزیع و استفاده برای مداوای بیماران را بگیرند. بنابراین، با توجه به اینکه این واکسن‌ها ظرف چند ماه پس از شیوع کووید-۱۹ ساخته شده‌اند، منصفانه است این سوال مطرح شود آیا می‌توان مطمئن بود این واکسن‌ها ایمن هستند؟
سارا گیلبرت، پرفسور رشته واکسن‌شناسی و از افراد درگیر در تولید واکسن آکسفورد، تاکید می‌کند در تولید این واکسن هیچ میان‌بری زده نشده است. او می‌گوید اگر واکسن او تایید شود، تمام روندهای آزمایشی و مقرراتی لازم را طی کرده است.
او به ایندیپندنت گفت: «ما هنگام انجام روند عادی تولید واکسن، راه‌هایی را برای صرفه‌جویی در زمان پیدا کردیم. ما با قانون‌گذاران و کمیته‌های اخلاقی همکاری کردیم تا زمان اخذ مجوز را به حداقل برسانیم ولی به هر صورت این تایید، تاییدی تمام و کمال خواهد بود و هیچ نکته‌ای را از قلم نینداخته است.»
او به «روند تسریع یافته‌ای» اشاره کرد که کمک کرده است زمان انتظار غیر ضروری کنار گذاشته شود. او اظهار داشت: «معمولا ما نمی‌توانیم به عموم مردم از آزمایش خود خبر داده، از هر کسی که مایل است بخواهیم در این آزمایش شرکت کند تا زمانی که آن واکسن یا دارو مجوزهای لازم را کاملا اخذ کرده باشد. این بار اما به ما اجازه داده شد برای انجام این آزمایش تبلیغ کرده و با داوطلبان تماس بگیریم.»
افرادی که اظهار علاقه‌مندی به شرکت در این آزمایش کردند، اول بررسی شده و بعد برای دریافت واکسن آماده شدند. البته آزمایش به روی آنان وقتی انجام شد که مجوزهای لازم اخذ شد. خانم گیلبرت گفت: «بنابراین ما گروهی کامل از داوطلبان را داشتیم که آماده واکسن زدن بودند. این مساله معمولا به این شکل اتفاق نمی‌افتد.»
سازمان‌های قانون‌گذاری و صدور مجوز نیز به گونه‌ای مشابه، سرعت کار خود را افزایش داده‌اند. بررسی‌های چرخشی معرفی شد تا اطلاعات آزمایش‌های بالینی به محض آماده شدن مورد بررسی قرار بگیرند. این امر به سازمان‌های صدور مجوز از جمله آژانس قانون‌گذاری محصولات بهداشتی و پزشکی بریتانیا، اجازه داد با پیشروی طراحی و تولید واکسن، درک و تصویری از کارآمدی و ایمنی آن داشته باشند.
از خط مقدم
دکتر مارک توشنر، دکتری بالینی که در جذب و ثبت‌نام داوطلبان برای آزمایش‌های آکسفورد مشغول بود، توضیح داد اکثر زمانی که صرف طراحی و تولید واکسن‌ها می‌شود صرفا به خاطر پرداختن به امور اداری و کاغذ بازی است.
او در هفته جاری به بی‌بی‌سی گفت: «شاهد بوده‌ام افراد زیادی این مساله را نقل قول می‌کنند که برای تولید واکسن و دارو معمولا ۱۰ سال زمان نیاز است. می‌خواستم توضیح دهد که چه چیزی در این ده سال اتفاق می‌افتد: اکثر اوقات اصلا هیچ چیزی در این دوران انجام نمی‌شود. در این بازه ۱۰ ساله، من معمولا میزان قابل توجهی از وقت خود را صرف نوشتن تقاضایی برای دریافت بودجه، دریافت نامه رد شدن درخواستم، بازنویسی آن، و ثبت مجدد آن می‌کنم. خود این روند ۲ تا ۳ سال را اشغال می‌کند. بعد تازه اگر خوش‌شانس باشید و بودجه مورد نظر خود را بگیرید، زمان آن می‌رسد که به روند شدید بررسی و پیروی از مقررات حاکم وارد شوید که خود آن معمولا چند ماه به طول می‌انجامد. بعد نوبت مذاکرات برای امضای قرارداد می‌رسد. این مذاکرات هم گهگاه سال‌ها به طول می‌انجامد.»
او گفت فوریت برای طراحی و تولید یک واکسن باعث کنار رفتن بسیاری از این تاخیرها شده و بسیاری از روندهای موجود در تولید آن را تسریع بخشیده است.
او اظهار داشت: «فردی این مساله را به نقل و انتقال در لندن در ساعات اوج ترافیک تشبیه کرد. تصور کنید چه اتفاقی می‌افتد اگر در آن ساعات، فردی تمام ترافیک را محو کرده و چراغ‌های راهنمایی را از قرمز به سبز تغییر دهد و خودروی شما در کل مسیر با همراهی ماشین پلیس، به راه خود ادامه دهد.»
استیو بیتس، مدیرعامل اتحادیه صنایع زیستی بریتانیا، گفت روند معمول برای تولید و توزیع یک واکسن در بازار این بار «به جای پشت سر هم به طور همزمان» اتفاق افتاد.
او به ایندیپندنت گفت: «با انجام همزمان این کار، یعنی کشف و تولید واکسن در مقیاس بالا و انجام سریع آزمایش‌های بالینی از یک طرف، و بررسی‌های چرخشی قانون‌گذاران، برنامه‌ریزی برای توزیع واکسن و همکاری با نظام‌های پزشکی در طرف دیگر، ثابت شد ظرفیت متحول کردن این روند برای همیشه وجود دارد.»
آیا ممکن است چندین سال بعد عوارض جانبی این واکسن‌ها ظاهر شود؟
پروفسور رابین شاتوک، که در تیم اصلی طراحی واکسن امپریال کالج لندن است می‌گوید اکثر واکنش‌های معکوس به یک واکسن، معمولا اندکی بعد از دریافت آن اتفاق می‌افتد نه آنکه ماه‌ها یا سال‌ها بعد رخ دهد.
پاول هانتر، استاد رشته پزشکی در دانشگاه ایست آنجلیا، اذعان کرد ممکن است عناصری در واکسن‌های ام‌آر‌ان‌ای، که فناوری جدیدی است، وجود داشته باشد که باعث بروز واکنشی حاکی از حساسیت به آن شود. او افزود البته چنین واکنشی هم می‌بایست در فاصله اندکی پس از تزریق واکسن دیده شود.
حتی وقتی که واکسنی مجوز بگیرد، دانشمندان، ایمنی آن را زیر نظر خواهند گرفت تا هرگونه عوارض جانبی نادر آن را، که در آزمایش‌های بالینی ممکن است جا مانده باشد، پیدا کنند. اگر چنین واکنش‌های ناخواسته‌ای رخ دهد، توزیع و تزریق واکسن متوقف خواهد شد تا تحقیقاتی درباره آن صورت بگیرد.
همانطور که درباره تمام محصولات پزشکی و داروها صادق است، هیچ وقت ایمنی ۱۰۰ درصدی آنها نمی‌تواند تضمین شود. از واکنش‌های حساسیتی خیلی نادری که می‌تواند از مصرف آسپرین ایجاد شود، گرفته تا عوارض جانبی کم‌خطر و کوتاه مدتی که بعد از گرفتن عکس ایکس ری ایجاد می‌شود، همیشه مواردی وجود دارد که باید آنها را مدنظر قرار داد.
همین منطق درباره واکسن‌های کووید-۱۹ هم صادق است. هر دوی واکسن‌های فایزر و مدرنا، به نظر ایمن می‌رسند و ارزیابی‌های مستقل بیشتر هم این مساله را تایید خواهد کرد. برای افرادی که به قدرت و صحت واکسن‌های مدرن اعتقاد دارند هیچ دلیلی وجود ندارد که این نتایج را به چالش بکشند.
اما خطری کاملا ملموس که درباره واکسن می‌تواند وجود داشته باشد، تردید درباره آن است. نظرسنجی سازمان «پیو ریسرچ» که در ماه سپتامبر انجام شد نتیجه گرفت نیمی از بزرگسالان در ایالات متحده، قصد دریافت این واکسن را ندارند. در بریتانیا نیز، در نظرسنجی کینگز کالج لندن، از هر شش نفر یک نفر گفت احتمالا این واکسن را دریافت نخواهد کرد.
اگر تنها افراد معدودی تصمیم بگیرند واکسن تزریق کنند، واکسن‌ها نمی‌توانند میزان کلی خطر این بیماری برای جامعه را کاهش دهند. متخصصان تخمین زده‌اند باید حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد جمعیت کل کشور واکسن بزنند تا به مصونیت جمعی دست یافت؛ گرچه پیچیدگی‌های توزیع این واکسن‌ها احتمالا موانعی بر سر راه تلاش‌ها برای واکسینه کردن گسترده افراد ایجاد کند.
واکسن چگونه توزیع خواهد شد؟
فایزر می‌گوید انتظار دارد ۵۰ میلیون دوز این واکسن را در سال ۲۰۲۰ در سراسر جهان توزیع کند و این میزان را در سال ۲۰۲۱ به ۱.۳ میلیارد دوز برساند. مدرنا هم پیش‌بینی می‌کند بین ۵۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد دوز واکسن خود را در سال آینده توزیع خواهد کرد. در این بین آسترازنکا نیز که مجوز تولید واکسن آکسفورد را دارد از برنامه خود برای توزیع ۳ میلیارد دوز این واکسن طی ۱۳ ماه آینده خبر داده است.
اما این کاری ساده نخواهد بود. دکتر موهگا کمال یانی، مشاور بهداشت جهانی و دسترسی به دارو، به ایندیپندنت گفت: «حجم توزیع به مشکلی جدی مبدل خواهد شد.»
بیل گیتس پیشتر در آغاز شیوع این بیماری عالم‌گیر، خود دست به عمل شد و ثروت زیادی را خرج ساخت کارخانه‌هایی برای تولید ۷ واکسن امیدبخش کرد. اگر آن واکسن‌ها کارآمد نباشند و این کارخانه‌ها فعال نشوند، آقای گیتس میلیاردها دلار از دست خواهد داد. او در ماه آوریل در پاسخ به این احتمال گفت: «ارزشش را خواهد داشت.»
میزان دوز و نحوه عرضه
اکنون که سه واکسن به نظر کارآمد می‌آیند، تا پایان سال جاری میلادی، چند دوز به بریتانیا خواهد رسید؟
فایزر و بایون‌تک: این دو شرکت گفته‌اند ۱۰ میلیون دوز از واکسن دو دوزی خود را تا پایان سال جاری تحویل خواهند داد. این میزان برای واکسن زدن ۵ میلیون بریتانیایی کافی خواهد بود. بعد از آن نیز قرار است ۳۰ میلیون دوز دیگر این واکسن دریافت شود.
مدرنا: شرکت فناوری زیستی امریکایی در حال افزایش میزان تولید خود، برای عرضه به اروپا است. این بدان معنی است که ۵ میلیون دوز خریداری شده توسط بریتانیا احتمالا تا پیش از بهار سال آینده به کشور نخواهد رسید.
دانشگاه آکسفورد و آسترازنکا: ۴ میلیون دوز برای عرضه در بریتانیا آماده است. آنها بعد از اخذ مجوز از مقامات مرتبط، توزیع و تزریق خواهند شد. در مجموع، دولت ۱۰۰ میلیون دوز این واکسن را پیشتر سفارش داده است که برای واکسینه کردن ۵۰ میلیون بریتانیایی کافی است و طی سال ۲۰۲۱ تحویل داده خواهد شد. آسترازنکا گفت ۴۰ میلیون دوز این واکسن تا پایان ماه مارس سال آینده آماده خواهد بود.
بعضی از داروسازان، مانند شرکت موسسه سروم هند، حق مالکیت معنوی خود را به تولیدکنندگان دیگر منتقل کرده‌اند. هرف از این اقدام، کمک به تولید واکسن در مناطق مختلف دنیا است. شرکت هندی مذکور متعهد به تولید واکسن آسترازنکا به قیمتی پایین، حدود ۳ دلار برای هر دوز، شده است تا مطمئن شود دسترسی به این واکسن در کشورهای فقیر و کم‌درآمد نیمکره جنوبی دنیا فراهم آید.
انتقال و انبار این واکسن‌ها، که به نظام «عرضه سرد» معروف شده، نیز مانعی دیگر خواهد بود که باید بر آن غلبه کرد. بعضی از واکسن‌های ام‌آر‌ان‌ای، از جمله واکسن فایزر، باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتیگراد نگهداری شوند تا سلامت بافت ژنتیکی آنها حفظ شود.
اما بسیاری از کشورهای فقیرتر دنیا، از فناوری و تسهیلات لازم برای رعایت چنین شرایطی برخوردار نیستند. یعنی نمی‌توانند این واکسن را به همان اندازه کشورهای ثروتمند، در میان شهروندان خود توزیع کنند.
توبی پیترز، استاد رشته ذخیره انرژی و اقتصاد سرد در دانشگاه بیرمنگام گفت توجه اندکی به دشواری‌های موجود بر سر راه توزیع سریع این واکسن در سراسر دنیا شده است.
او به ایندیپندنت گفت: «این واکسن دو دوزی جدید از فایزر، باید در دمای منفی ۸۰ درجه سانتیگراد نگهداری شود. کجای این کره خاکی ظرفیت تکنیکی توزیع این واکسن در چنین دمایی و با این حجم، بدون سرمایه‌گذاری‌های هنگفت وجود دارد.»
پروفسور شاتوک گفت واکسن‌هایی نظیر واکسن فایزر ممکن است هرگز به کشورهای فقیر و کم‌درآمد نرسد.
او گفت: «فناوری که نیازمند نظام عرضه در دمای خیلی پایین بوده و بسیار گران باشد ممکن است هرگز به چنین کشورهایی راه نیابد. چالش کشورهای فقیر و کم‌درآمد این است که اکثر جمعیت این کشور معمولا در مناطق شهری نیستند. شما همینجا در بریتانیا با مشکلات فنی بسیاری برای رساندن این واکسن به تمام گروه‌های آسیب‌پذیر، مواجه خواهید شد. اما اگر در کشوری در امریکای جنوبی باشید و مردمی داشته باشید که در کوه‌های آندراس یا مناطق دورافتاده روستایی زندگی می‌کنند، با چالش بسیار بزرگ‌تری مواجه خواهید بود.»
اما تمام واکسن‌ها نیز با این مشکل مواجه نیستند. برخی، مانند واکسن آکسفورد، می‌تواند در دمای یخچال (۲ تا ۸ درجه سانتیگراد) نگهداری شود که یعنی برای بازار جهانی در دسترس‌تر خواهند بود.
مدرنا می‌گوید واکسن ام‌آر‌ان‌ای این شرکت می‌تواند در دمای یخچال تا ۳۰ روز و در دمای منفی ۲۰ درجه تا ۶ ماه نگهداری شود.
با توجه به تعداد دوزهایی که آسترازنکا قرار است تا پایان سال بعدی میلادی تولید کند، و همچنین قیمت پایین این واکسن (حدود ۲.۲۶ پوند در مقایسه با واکسن فایزر که انتظار می‌روند ۲۴.۰۶ پوند هزینه بردارد) پروفسور گیلبرت می‌گوید مطمئن است واکسن او به واکسن پیشرو در سطح جهان، برای تغییر وضعیت و مبارزه با کووید-۱۹ مبدل خواهد گشت.
او گفت: «به نظرم واکسن ما احتمالا پیشرو خواهد بود. تولید خیلی عمده این واکسن و توزیع جهانی آن، هر دو از عناصر اصلی این موفقیت است. بعضی از تولیدکنندگان به اندازه ما واکسن تولید نخواهند کرد و به همین خاطر تاثیر واکسن آنها محدود خواهد بود. به نظرم واکسینه کردن مردم، ما را به پایان دادن به این بیماری عالم‌گیر، بسیار نزدیک‌تر خواهد کرد.»
انتهای پیام
افزودن دیدگاه جدید