فرصت طلایی اقتصاد دیجیتال برای توسعه فضای کسب و کار در کشور

مسعود فاتح - از آنجاکه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم، توسعه اقتصاد دیجیتال را به عنوان مهمترین اولویتش اعلام کرده است و در راستای تحقق این مهم، برنامه منسجمی را آماده کرده و اقدامات اجرایی را در دستور کار مدیران وزارت متبوعش قرار داده است، به نظر می رسد پیش از برنامه ریزی برای اقتصادمحور کردن ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور باید با نیم نگاهی به اجرای این مقوله در دنیا، نسبت به چالش ها و فرصت های اجرای این طرح شناختی کامل داشت تا بتوان در اجرای هرچه مناسب تر آن، گام های موثرتری برداشت.

اقتصاد دیجیتالی مفهوم نسبتا جدیدی است که با گسترش فناوری اطلاعات و بکارگیری آن در جوامع، در حال تکامل است. اقتصاد دیجیتالی که به آن اقتصاد اینترنتی هم گفته می شود، اقتصادی است که پایه آن بر تراکنش ها و تعامل های اینترنتی گذاشته شده است. اقتصاد دیجیتالی که در مواردی اقتصاد نوین یا اقتصاد شبکه ای نامیده می شود، اقتصادی است که بر پایه فناوری های دیجیتال شامل شبکه های ارتباط دیجیتالی مشتمل بر اینترنت و دیگر شبکه های ارزشی افزوده، رایانه ها، نرم افزار و دیگر فناوری های اطلاعاتی مرتبط استوار است. به عبارت دیگر، در این اقتصاد نوین، شبکه سازی دیجیتالی و زیرساخت های ارتباطی بستری جهانی فراهم می آورد که در آن افراد و سازمانها با تجهیز به راهبردها به تعامل با یکدیگر، برقراری ارتباط، همکاری و جستجوی اطلاعات می پردازند. به بیان دیگر دیجیتالی شدن فرایندی است که انسان از طریق ابزارها، فنون و رسانههای دیجیتالی مانند شبکه اینترنت به تولید، تکثیر، اشاعه و انتشار نمادها و معانی میپردازد و از طریق آنها زندگی خود را سامان و معنا می بخشد.

انقلاب صنعتی چهارم  بر پایه اقتصاد دیجیتال

کلاوس شواب، در کتاب خود تحت عنوان انقلاب صنعتی چهارم که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، نگاه متفاوت و عمیق تری به اقتصاد دیجیتال دارد. کلاوس شواب، برخی از روندهایی را که موجب شکل گیری و توسعه اقتصاد دیجیتال شد به شرح زیر فهرست می کند:
• ارزان شدن و فراگیر شدن تلفن همراه؛ در حدی که از حالت یک ابزار کمکی، به وسیلهای فردی و ضروری تبدیل شد.
• سنسورها کوچکتر و ارزانتر شدند و می شود روی انسانها و وسایل آنها انواع گیرنده ها و حسگرها را نصب کرد.
• هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در حدی رشد کرده است که استفاده از آن در کاربردهای متعارف هم، توجیه اقتصادی پیدا کرده است.

شواب توضیح می دهد که اگر چه در ظاهر بسیاری از این دستاوردها و روندها از قبل وجود داشتند، اما ظهور و بروز سه ویژگی ذیل باعث شد که اقتصاد دیجیتال متولد شود و رشد کند:
• سرعت پیشرفت و عرضه محصولات و اختراعات جدید، ناگهان سیری صعودی پیدا کرد.
• دسترسی به تکنولوژی از یک حوزه جغرافیایی یا یک طبقه اجتماعی خاص فراتر رفت.
• تکنولوژی، به جای اینکه مانند گذشته، ابزاری در خدمت سیستمها باشد، خود خالق سیستم های جدیدی شد.

نقش اقتصاد دیجیتال در توسعه جوامع کمتر توسعه یافته

اقتصاد دیجیتالی به مرور کل اقتصاد جوامع را تحت الشعاع قرار می دهد و جامعه را متحول می کند. این اقتصاد فرصت هایی را برای کاهش فواصل فیزیکی و ارتقای ارتباطات ملی و بینالمللی فراهم می آورد و به گشایش بازارهای جدید برای رشد اقتصادی کمک می کند. همچنین فرصت های چشمگیری برای ارتباطات میان افراد و جامعه و همکاری میان گروه های اجتماعی و سازمانها در این نوع اقتصاد وجود دارد که تاثیر قابل ملاحظه ای نیز بر شیوه زندگی افراد جامعه دارد. رشد فناوری همواره فرصت هایی را برای ارتقای شرایط موجود جامعه و حرکت به سمت بهره وری بالاتر و نوآوری فراهم می آورد. جوامع کمتر توسعه یافته فرصت می یابند تا از این طریق به چرخه اقتصاد جهانی وارد شده و نقش خاصی را بر عهده گیرند و از فرصتهای حاصل از این اقتصاد بهره مند شوند و به رشد اقتصادی و شیوه زندگی جامعه خود کمک کنند. در نگاه جهانی، اقتصاد کشورهای مختلف به تدریج با مزایای فناوری اطلاعات و فرصتهای حاصل از بهکارگیری آن در سیستم های تولید و خدمات آشنا شده و قادرند تا نقش آن را در ارتقای کارایی و بهرهوری اقتصاد و توسعه بازارهای خود کشف کنند. این نوع اقتصاد همچنین فرصت طلایی در اختیار جوامع کمتر توسعهیافته قرار میدهد تا آنها از این طریق وارد چرخه اقتصاد جهانی شوند و به رشد اقتصادی و شیوه زندگی جامعه خود کمک کنند.
 
دولت ها محرک اصلی اقتصاد دیجیتال

دولت ها نقش اساسی در توسعه و گسترش اقتصاد دیجیتالی دارند. دولت ها از طریق سیاست گذاری، تامین زیرساخت های لازم و نیز کاهش فاصله یا نابرابری در بهره گیری از فناوری اطلاعات و طراحی مکانیزم های تشویقی در توسعه و بکارگیری آن، نفوذ و گسترش اقتصاد دیجیتالی را تسهیل می نمایند. بنابراین محرک اصلی این اقتصاد دولت ها هستند. با حرکت دولت ها بخش های مختلف اقتصادی جامعه و سازمانها و کسب و کارها می توانند با بهره گیری از اقدامات دولت، نیازهای کسب و کار خود را تشخیص و با تکیه بر توانمندی های به وجود آمده بستر خاص مورد نیاز خود را تامین و از مزایای این اقتصاد بهره مند شوند و در نهایت افراد و گروه های جامعه نیز با بهره مندی از این بستر و خدمات ارائه شده می توانند سطح زندگی خود را ارتقاء داده و از حیات در این فضای اقتصادی و اجتماعی لذت ببرند.

جایگاه اقتصاد دیجیتال در ایران

بنا به گفته دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان، با توجه به اینکه جمعیت کشورمان حدودا یک درصد جمعیت جهان است، باید بتوانیم سهم یک درصدی خود را از بازار تولید محتوای دیجیتال که رقمی معادل 145 هزارمیلیارد تومان است، کسب کنیم. اکنون درآمدهای حاصل از این بازار 35 هزارمیلیارد تومان است و حدودا 100 هزارمیلیارد تومان کمتر از میزان مورد نظر، درآمد داریم.

در نگاهی اجمالی به جایگاه اقتصاد دیجیتال در ایران باید گفت که اقتصاد دیجیتال همچون دیگر حوزه ها با کمی تاخیر وارد کشور شده و اوضاعی متفاوتتر از کشورهای پیشرفته دنیا دارد که این متفاوت بودن شرایط نیز به نبود زیرساختهای مناسب ارتباطی و تا حدودی شرایط اقتصادی ایران باز می گردد. نبودن زیرساخت مناسب در حوزه پهنای باند اینترنت کشور، فقدان سیستم فرهنگسازی و آموزش مناسب به شهروندان، نبودن امنیت کافی در شبکه و نبودن ارتباط منسجم با اقتصاد جهانی و عدم وجود قوانین حقوقی مناسب برای به رسمیت شناختن تجارت الکترونیک را می توان از جمله چالش های پیش رو در توسعه اقتصاد دیجیتالی در کشور دانست که باید مورد توجه قرار گیرد.

چالش های توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور

به گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در حوزه زیرساخت در چند سال گذشته رشد بسیار خوبی تا حد 10 برابری در کشور داشته ایم؛ به طوری که در حوزه دسترسی تلفن همراه از 300 هزار به 40 میلیون مشترک تلفن همراه در سال های گذشته رسیده ایم. او حوزه دسترسی ثابت را از نقاط ضعف در شاخص زیرساخت دانسته و تاکید دارد که انحصار ذاتی در مخابرات و عدم سرمایه گذاری در حوزه دسترسی ثابت و نبود تناسب قیمت سرویس ها از دلایل عقب ماندگی در این حوزه است. آذری جهرمی مناسب بودن محتوا را یکی دیگر از مسایل جدی این حوزه بیان و تاکید کرد که در حال حاضر در حوزه محتوا بیشترین حجم تولید محتوا با حداقل 60 درصد در دنیا مربوط به ویدیو است، در صورتی که در ایران این میزان به 10 درصد می رسد و نشان می دهد حوزه ویدیو در کشور ظرفیت بسیار خوبی برای رشد دارد و می تواند درآمد 4 هزار میلیارد تومانی داشته باشد. فعال کردن سرمایه گذاری خارجی و اصلاح نظام تعرفه گذاری مخصوصا در حوزه فیبر، از جمله مواردی است که وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات بر آنها تاکید دارند.

در نهایت به نظر می رسد وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات با تاکید بر نقش اقتصاد دیجیتال در رشد و توسعه فضای کسب و کار و اشتغالزایی در کشور، اهتمام ویژه ای بر اجرای آن دارد و در این مسیر همه فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور نیز می توانند نقش آفرین باشند.

انتهای پیام