نقش کلیدی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان پیشران توسعه نوآوری و فناوری ICT در کشور

به گزارش سیتنا به نقل از ماهنامه نسل چهارم، دکتر سید محمد رضوی زاده، خردادماه 1401 با حکم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات سکاندار ریاست پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات شد. 

«ارتقای جایگاه، تغییر رویه‌ها و مأموریت‌های پژوهشگاه برای تبدیل آن به دیده‌بان، مغز متفکر و پیشران صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور»، «آینده‌پژوهی در عرصه فناوری ارتباطات و اطلاعات و دیده‌بانی فناوری‌های جدید در این حوزه و گفتمان سازی و ایجاد حساسیت نسبت به تحولات نوین در بدنه مدیریتی کشور»، «مشارکت فعال در طراحی و معماری و حل مسائل شبکه ملی اطلاعات در تعامل با مجری مربوطه»، «حل مشکلات علمی و پژوهشی و مسائل واقعی بخش‌های مختلف وزارتخانه و چابک‌سازی فرآیندها و ساختارهای اداری پژوهشگاه برای حل مسائل ارجاعی از سوی بخش‌های مختلف وزارتخانه در کمترین زمان ممکن» و «پیگیری برای اصلاح آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت‌علمی پژوهشگاه به‌منظور افزایش نقش و مشارکت همکاران در حل مشکلات واقعی وزارتخانه و کشور اهم انتظارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از دکتر رضوی‌زاده بود که در حکم انتصاب وی آمده بود.

رضوی‌زاده دارای مدرک دکتری مهندسی مخابرات و دانشیار عضو هیئت‌علمی گروه مخابرات دانشگاه علم و صنعت است. وی همچنین رئیس پژوهشکده فناوری ارتباطات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و عضو هیئت‌مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت و سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات را در کارنامه مدیریتی اش دارد. مدیر آزمایشگاه تحقیقاتی شبکه‌های سیار باند پهن، مدیر گروه مخابرات دانشکده برق دانشگاه علم و صنعت ایران، مدیر تحصیلات تکمیلی دانشکده برق دانشگاه علم و صنعت ایران، مدیر گروه ارتباطات رادیویی ثابت و سیار پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، مشاور سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ازجمله مهم‌ترین سوابق اجرایی رضوی زاده است.

رضوی زاده عضو ارشد انجمن جهانی مهندسین برق و الکترونیک (IEEE) و عضو هیئت‌مدیره بخش ایران این انجمن است. نظارت و اجرای پروژه‌های تحقیقاتی متعدد، عضویت در کمیته‌های علمی کنفرانس‌ها و همایش‌های ملی و بین‌المللی، داوری در مجلات معتبر بین‌المللی و انتشار حدود یک‌صد مقاله علمی در مجلات علمی داخلی و بین‌المللی بخشی از سوابق علمی وی است.
به جهت اهمیت نقش پژوهش در حوزه فاوا، علی الخصوص لبه تکنولوژی و فناوری های نوظهور، در شماره 98 ماهنامه نسل چهارم با دکتر محمد رضوی زاده، رئیس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آن در ذیل آمده است:

لطفا پیرامون پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات و پژوهشکده‌های ذیل این پژوهشگاه توضیحاتی بفرمایید.

همانطور که در جریان هستید، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، بزرگترین و قدیمی ترین مرکز پژوهشی این حوزه در کشور است که از سال ۱۳۴۹ با مصوبه مجلس تاسیس شد و با تفاهم نامه ای که بین ایران (دانشگاه تهران) و یک شرکت از ژاپن انجام شد، این مرکز تاسیس شد. ابتدا در حوزه پژوهش‌های بنیادی و دانشگاهی کار می‌کردیم، ولی به مرور نقش پژوهشگاه یا فعالیت ها عوض شد و از یک مقطعی به وزارت ارتباطات منتقل شد و بعد از آن با توجه به سیاست هایی که در وزارتخانه بود -  در هر مقطعی یا هر دولتی با توجه به نقش و سیاست های وزارت ارتباطات - فعالیت‌های اصلی یا ماموریت های اصلی پژوهشگاه تغییر کرد، ولی به طور کلی می توانیم بگوییم همواره پژوهشگاه تلاش داشته که به عنوان یک بازوی پژوهشی در کنار وزارت ارتباطات باشد و تا کنون هم توانسته در بسیاری از زمینه ها موفق عمل کند.

به نظر شما کدام اقدامات پژوهشگاه در دولت سیزدهم بیشتر در ویترین بوده و در آینده کدام پروژه های پژوهشی باید در دستور کار باشد که باعث تحول بیشتری در این حوزه شود؟

 ما در کنار دستگاه های وزارت ارتباطات هستیم و اولویت های ما طبعا، اولویت های وزارتخانه است. به همین دلیل در چند حوزه که جزء محورهای اصلی فعالیت وزارت خانه هستند، حضور پررنگی داریم. به عنوان مثال بحث شبکه ملی اطلاعات چون اولویت اصلی وزارتخانه است، ما هم بسیاری از فعالیت های پژوهشی پیش نیاز همچون طراحی و راه اندازی شبکه ملی اطلاعات یا توسعه شبکه ملی را در دست داریم و در کنار وزارت ارتباطات هستیم.
توسعه شبکه دسترسی و انتقال در وزارت ارتباطات در این دوره بسیار مهم است، در بخش انتقال در حوزه فناوری های نوین انتقال نوری کار می کنیم و به صورت سنتی هم این موضوع همیشه در دستور کار بوده است. ما از سال‌های بسیار دور شروع کننده بحث انتقال نوری در کشور بودیم. اولین محصولات CWDM در کشور در پژوهشگاه تولید و بعدها به شرکت های بخش خصوصی منتقل شدند و عملاً تولید از همانجا توسعه یافت و فناوری های جدید هم روی کار آمدند.
در بخش انتقال رادیویی هم حدودا بیش از ۲۰ سال پیش پژوهشگاه مشغول بوده و بسیاری از رادیوهایی که در بخش انتقال شبکه مخابراتی کشور مورد استفاده قرار گرفته، توسعه فناوری آن در این پژوهشگاه آغاز شده و سپس وارد بخش خصوصی شده است و خیلی از شرکت های تولید کننده رادیو از این پژوهشگاه سرچشمه می گیرند که البته قبلا بحث هایی مثل سوئیچ هم مطرح بود که شاید امروزه این مسائل دیگر در اولویت نباشد، ولی زمانی به عنوان یکی از اجزای اصلی شبکه انتقال کشور مطرح بودند.
در بخش دسترسی، ما هم در بخش دسترسی نوری و هم در بخش دسترسی بی سیم چند سالی است که فعالیت می کنیم. در بخش دسترسی بی سیم یا شبکه های موبایل، از ابتدای ورود نسل دوم به کشور ورود کردیم و با تولید محصولات و رفتن به سراغ تولید محصولات شبکه GSM و بعدتر هم بحث 3G کار را جلو بردیم، در همین راستا اولین پایلوت نسل سوم شبکه مخابراتی کشور با کمک یکی از شرکت‌های خارجی در کشور در پژوهشگاه راه اندازی شد. در نسل چهارم قرار بود اپراتوری در کنار اپراتور فعلی قرار گیرد و نتایج آن منجر به این شد که ما وارد فضای یک اپراتور جدید نشویم که یکی از دستاوردهای بسیار خوبی بود که پژوهشگاه در سال های گذشته به دست آورد، در همین راستا به این نتیجه رسیدیم که بازار ایران دیگر کشش یک اپراتور جدید را ندارد.
در همین راستا و در حوزه توسعه نسل های بالای شبکه تلفن همراه، حدودا سال ۹۳ فعالیت هایی را در پژوهشگاه آغاز کردیم و در نهایت اولین پایلوت نسل پنجم هم در پژوهشگاه راه اندازی شد؛ وقتی می‌گوییم پایلوت یعنی اینکه ما عملا تلاش کردیم این فناوری را به جامعه و به بخش مخابراتی کشور و البته به بخش پژوهشی و دانشگاهی هم به همین شکل معرفی کنیم.
در مورد نسل های آینده نیز مشغول کار هستیم و سال گذشته در پژوهشگاه در حوزه نسل ششم ارتباطی کارهایی انجام دادیم که اگر در کشور نیاز باشد، به سراغ این حوزه هم برویم و بدانیم به چه شکل یا در چه زمانی بهتر است ورود کنیم و از چه جنبه و با چه رویکردی وارد شویم.
یکی از تاکیدات اصلی وزارت ارتباطات بخش دسترسی ثابت مبتنی بر فیبرنوری است که ما هم در کنار وزارت ارتباطات مجری مربوطه هستیم. یک پروژه در گروه ارتباطات نوری داریم که عملاً کارهای پژوهشی و مطالعاتی حوزه دسترسی پروژه بررسی می شود و خروجی آن به مجری پروژه فیبر داده می‌شود که می تواند از آن کمک بگیرند.
حوزه های دیگر که اولویت وزارت ارتباطات است، بحث فضایی است و در این راستا یک گروه ارتباطات ماهواره ای در پژوهشگاه داریم که در ساخت محموله های ماهواره ای به سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی کمک می کنیم.
برخی از ماهواره ها در سال های گذشته قبل از تاسیس پژوهشگاه فضایی و سازمان فضایی در پژوهشگاه ارتباطات طراحی و حتی با کمک دوستانی در داخل و خارج به نمونه‌های آزمایشگاهی هم رسیده و به هر حال این تجربه در وزارتخانه بوده و ما هم در کنار دوستان برای پیشبرد این مهم همکاری می کنیم.
یکی دیگر از اولویت های وزارت ارتباطات بحث پنجره واحد است که در این حوزه خصوصاً در بخش هوشمندسازی خدماتی که قرار است بر روی پنجره ارائه شود، پروژه هایی داشتیم و در کنار وزارت ارتباطات و یا دستگاه های ذیل وزارت، مشغول به فعالیت هستیم که البته به جز این موارد، پروژه های دیگری هم داریم، مثلا در بحث مدیریت طیف با سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی همکاری می کنیم.
حدود سه سال پیش بر فضای فناوری های مبتنی بر هوش مصنوعی متمرکز شدیم و یک مرکز به صورت ویژه در ذیل پژوهشگاه به عنوان مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی ایجاد شد که البته ممکن است در وزارت ارتباطات بحث هوش مصنوعی به مرحله پیاده سازی و کاربرد نرسیده باشد ولی ما در تلاشیم که هم در وزارتخانه و هم در خارج از وزارتخانه در فضای ICT کشور بتوانیم این فناوری را توسعه دهیم، البته فقط هم به دنبال توسعه فناوری نیستیم. ما به دنبال بحث های حاکمیتی این قضیه هم هستیم و هم اکنون یکی از کارهای محوری ما بحث هوش مصنوعی است.
در طول سال‌های اخیر موضوع ارتباطات و محاسبات کوانتومی مطرح بوده است که ما یک پروژه نسبتا وسیع داشتیم و توانستیم در خروجی این پروژه نقشه راه برای سند ملی داشته باشیم.
بحث هایی مثل زنجیره بلوکی، کلان داده، خدمات ابری، پردازش ابری و ذخیره سازی ابری در طول سال‌های اخیر از اولویت های پژوهشگاه بوده است و اکنون نیز فناوری‌هایی که در حوزه وزارت ICT و بخش مخابرات کشور کاربرد دارد را در دستور کار داریم و ما متولی اصلی بحث هوش مصنوعی در پژوهشگاه هستیم. علاوه بر اینکه ما باید در کنار دستگاه ها در فعالیت‌های جاری حضور داشته باشیم، فعالیت های حوزه نوین هم بر عهده پژوهشگاه است. در حوزه هوش مصنوعی هم در چند بخش کار می کنیم، یکی بحث شناسایی این فناوری به جامعه است که ما کارهای آموزشی و ترویجی بسیاری با تاکید بر فضای ICT  انجام دادیم، ولی به دلیل آنکه این مبحث در کشور جدید است، سعی کردیم حوزه‌های دیگر هم که می تواند کاربرد داشته باشد را معرفی کنیم.
یک پروژه مطالعاتی حدود سه سال پیش داشتیم و کاربردهای هوش مصنوعی را اولویت بندی کردیم و به عنوان مثال به این نتیجه رسیدیم که اگر هوش مصنوعی بخواهد در کشور وارد شود، حوزه های کشاورزی، پزشکی و یا حمل و نقل ،حوزه هایی هستند که در کنار بخش ICT می‌تواند به عنوان حوزه های اولویت دار شناخته شود.
حدود ۱۲ حوزه اولویت دار را شناسایی کردیم و برای هر کدام یک کتابچه داریم که اگر مثلا بخواهید وارد حوزه کشاورزی شوید، ببینید که هوش مصنوعی چه کاربردهایی دارد و تمام کاربردهای مطرح و فعلی هوش مصنوعی در حوزه کشاورزی یا در حوزه پزشکی در کتابچه‌های جداگانه در هر حوزه مشخص شده است.
سپس به سراغ بحث حاکمیتی و سیاست گذاری هوش مصنوعی رفتیم و برای این کار هم تلاش کردیم که یک نقشه راه ملی برای هوش مصنوعی تدوین کنیم که این کار حدود دو سال زمان برد و سال گذشته نقشه راه را منتشر کردیم و مشخص است که در یک افق چند ساله باید دقیقا چه اقداماتی انجام دهیم تا بتوانیم به عنوان یکی از چند کشور اول حوزه هوش مصنوعی انتخاب شویم.
کار دیگری که در این سند انجام دادیم این است که هر کسی در کشور، متولی چه بخشی از این اقدامات است، یعنی ما یک نگاشت نهادی از تمام اقدامات داریم که تا کنون در کشور انجام نشده و این بحث را سعی کردیم با کمک مجلس، معاونت علمی ریاست جمهوری، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز ملی فضای مجازی که از جمله همکارهای اصلی ما در این حوزه هستند، بهبود بخشیم.
در دولت هم لایحه هوش مصنوعی تدوین می شود که معاونت حقوقی ریاست جمهوری متولی آن است و با کمک وزارت ارتباطات، ما به عنوان متولی هوش مصنوعی در این قسمت ورود کردیم که از سمت دولت به مجلس ارائه می شود.
در برنامه هفتم هم یک تکلیف برای وزارت ارتباطات دیده شده و آن هم تدوین یک سند ملی برای هوش مصنوعی است که با همکاری وزارت ICT و مرکز ملی فضای مجازی انجام می شود و کارگروه‌هایی را با کمک مرکز ملی تشکیل می دهیم و البته با کمک از بازیگران بیرونی؛ یعنی کار را محدود نکردیم و سعی می کنیم نظرات همه بخش ها را داشته باشیم.
از طرفی استانداردهای حوزه هوش مصنوعی در کشور را تدوین می کنیم که در کشور کسی این کار را انجام نمی دهد و این کار با سازمان ملی استاندارد انجام می شود. 
حوزه های اولویت دار را برای استانداردسازی انتخاب کردیم.

آزمایشگاه‌های مرجع برای ارزیابی محصولات هوش مصنوعی وجود ندارد، ما این استاندارد را تدوین و یک آزمایشگاه ملی ارزیابی محصولات و خدمات حوزه هوش مصنوعی راه اندازی می کنیم. آزمایشگاه برای بعضی از محصولات حوزه هوش مصنوعی الان فعال شده ولی تا آخر سال سعی می کنیم به صورت کامل تر آن را راه اندازی کنیم و بتوانیم به تمام بازیگرانی که در این حوزه هستند کمک کنیم و از طرفی بخش خصوصی هم محصولات بسیار زیادی برای تولید در هوش مصنوعی دارد؛ مثلا پلاک خوان یا تشخیص چهره و دستیار صوتی.
در حوزه هوش مصنوعی در کشور، مرجعی برای ارزیابی و رتبه بندی وجود ندارد و تلاش می کنیم که این مرکز را ایجاد کنیم و تا آخر سال راه اندازی خواهیم کرد که این موضوع هم می تواند به فضای توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور کمک کند.
کار دیگری که در حوزه هوش مصنوعی انجام می دهیم بحث ایجاد زیرساخت های پردازشی لازم برای هوش مصنوعی است. به هر حال هوش مصنوعی نیازمند زیرساخت های ویژه است، پردازشگرهای قوی می خواهد که در سطح کشور به اندازه پتانسیلی که کشور برای توسعه هوش مصنوعی دارد، وجود ندارد.
حدود چهار سال پیش یک ابر رایانه مناسب پردازش های فوق سریع در کشور را طراحی و در دانشگاه امیرکبیر راه اندازی کردیم، البته از کمک وزارت علوم و معاونت علمی هم استفاده کردیم، ولی بخش اصلی سرمایه گذاری در این حوزه از سمت وزارت ارتباطات بود که ابر رایانه سیمرغ افتتاح شد و یک بخشی از نیازهای پردازشی کشور را در حوزه هوش مصنوعی و حوزه های دیگر تامین می کند،  ولی برنامه داریم که یک زیرساخت پردازش فوق سریع با چند برابر ظرفیت پردازشی سیمرغ را نیز راه‌اندازی کنیم و اگر آن هم راه اندازی شود می تواند کمک کننده به بخش خصوصی، بخش های دانشگاهی و شرکت های استارتاپی و تمام کسانی که در حوزه هوش مصنوعی سرویس و یا محصول دارند، باشد.
بحث دیگر، بحث کاربردها است. در بخش کشاورزی یک پروژه با وزارت جهاد کشاورزی داشته ایم، سال گذشته دو محصول سطح زیر کشت و دو محصول استراتژیک کشور را در چهار استان با کمک تصاویر ماهواره و الگوریتم‌های هوش مصنوعی تخمین زده ایم؛ چراکه این تصاویر باید بتوانند نشان دهند که چه محصولی است و در محیط مدل های هوش مصنوعی آن را تدوین کنند. پروژه خیلی وسیع بود و با همکاری سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی این مهم را  انجام داده ایم و اکنون نیز در حال توسعه است.
یکی دیگر از کارهایی که ما در پژوهشگاه به دنبال آن هستیم ایجاد یک مرکز نوآوری است و تلاش می کنیم که این مرکز نوآوری در کنار پارک فناوری ارتباطات سجاد و در کنار منطقه اقتصادی ویژه پیام باشد و شرکت هایی که از یک بلوغ خاص برخوردار هستند ولی هنوز جنبه های رشدی نیاز دارند را حمایت کنیم و این زنجیره را تکمیل می کنیم که یک مرکز نوآوری ایجاد کنیم که بتواند شرکت های استارتاپی در زمینه CT و خصوصا در زمینه هایی که اولویت فعلی وزارت هستند را مورد حمایت قرار دهیم.
مرکز نوآوری هوش مصنوعی پژوهشگاه را هم توسعه می دهیـــم و فضایـی ایجـــاد می کنیم که شرکت های نوآور و استارتاپی حوزه هوش مصنوعی را هم بتوانیـم علاوه بر زیرساخت های پردازشی، آماده کنیم، آزمایشگاه برای تست محصولات را ایجاد کنیم و حتی فضای استقرار و تسهیلاتی برای رشد سریعتر آنها هم ایجاد می کنیم.
ما باید زیرساخت های انجام پژوهش در کشور در حوزه ارتباطات را توسعه دهیم، چراکه پژوهش و توسعه فناوری یکی از ماموریت های اساسی ماست. قسمت دیگر این نقش ارائه خدمات آزمایشگاهی است و یک بخش دیگر هم ارائه خدمات اسناد و انتشاراتی است که ما برای بخش دانشگاهی داریم.
خدمات آزمایشگاهی ما به هر حال یکی از دارایی های اصلی وزارت ارتباطات است که در پژوهشگاه این دارایی وجود دارد و آزمایشگاه های تخصصی بسیار پیشرفته با تجهیزات گسترده است که این آزمایشگاه ها می توانند در تست و ارزیابی محصولات در تایید نمونه و در بخش تحقیق و توسعه کمک کند.
از سال های قبل هم این آزمایشگاه ها در پژوهشگاه وجود داشتند ولی در سال های اخیر ما تلاش کردیم که این آزمایشگاه ها را توسعه دهیم. با توجه به رشد سریع فناوری حوزه ICT نیاز است که آزمایشگاه های تست ارزیابی آنها هم متناسب با این رشد توسعه داده شوند.
ارتباط بسیار خوبی با دانشگاه ها و نخبگان، اساتید و دانشجویان از طریق پروژه های پژوهشی داریم و با کمک دانشگاه ها و تیم های دانشجویی این پروژه ها را پیش می بریم. حدود شش ماه پیش این برنامه را راه اندازی کردیم و در تلاشیم که پروژه های دانشجویی در تحصیلات تکمیلی را که در حوزه های مورد نیاز بخش ارتباطات کشور کار می‌کنند را حمایت کنیم و یا در آینده بتوانیم به سمت نیازهای این بخش در کشور سوق دهیم و البته ما فعالیتمان فقط از حمایت از دانشگاه ها محدود به همین پایان نامه ها نیست، ما میزبان بسیاری از اساتید دانشگاه ها برای بحث فرصت های مطالعاتی و دانشجویان برای دوره های کارآموزی و کارورزی هستیم، البته بخش دیگری که از نخبگان حمایت داریم، بحث سرباز نخبه یا محقق وظیفه است که آن را از حدود پنج سال قبل با ستاد کل نیروهای مسلح و بنیاد ملی بنیاد نخبگان نیروهای مسلح در جریان داریم.
در واقع افراد معرفی می شوند و ما در اینجا مسیر پژوهشی مشخص می کنیم و با هماهنگی ستاد آن را نهایی کرده و نیاز کشور را برطرف می کنیم. طی سالیان اخیر شاید بالای ۲۵۰ مورد نخبه وظیفه و سرباز نخبه داشتیم. در حوزه حمایت پایان نامه در حال حاضر با ۱۴ دانشگاه قرارداد منعقد کردیم که جریان سازی ویژه‌ای می خواهد.
 بر اساس موضوعات و نیازهایی که در وزارت ارتباطات کشور احصا کردیم و فراخوانی که انجام می دهیم، مصادیق را مطرح می کنیم تا در این زمینه ها موارد ارزیابی شوند.
در حال حاضر بیش از ۱۰۰ نفر دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ها در پروژه های پژوهشی در پژوهشگاه رفت و آمد دارند. یکی از نکات مثبت که می تواند برای پویایی و نوآوری به ما کمک کند، همین امر است؛ مثلا برای استخدام، پژوهشگاهی هستیم که از قوانین وزارت علوم هم تبعیت می کنیم، پس اگر نخبگان دانشگاهی که با مدرک عموما دکترا هستند از بنیاد ملی نخبگان معرفی شوند، می توانیم با آنها به عنوان عضو هیئت علمی همکاری کنیم.
یکی از نقاط قوت ما هیئت علمی است که بیش از حدود ۸۰ نفر عضو هیئت علمی عمدتاً فارغ التحصیل دانشگاه های مطرح داخل و خارج از کشور داریم که به ما در پروژه های پژوهشی کمک می کنند.

در حوزه اقدامات پژوهشی در برخی فناوری های لبه تکنولوژی همانند 5G توضیح فرمودید، در صورت امکان توضیحات تکمیلی و راهبردی در اختیار خوانندگان قرار دهید. 

بحث 5G در دنیا از سال ۲۰۱۰ شروع شد و در پژوهشگاه اولین جرقه های پژوهشی از ۱۰ سال پیش کلید زده شد و استانداردها از سال ۲۰۱۷ نهایی و اولین شبکه های رسمی راه اندازی شد.
 رشد این فناوری در کشور کند است. در دنیا معیارهای جهانی این است که در ارتباطات اینترنتی ۷۰ درصد ارتباطات ثابت است و ۳۰ درصد موبایل، اما در ایران این مسئله برعکس است. اگر آمار جهانی را نگاه کنید حدوداً ۶۵ درصد ارتباطات مبتنی بر فیبر است و حدود ۳۰ درصد ارتباطات بی سیم ثابت است و حدود ۵ درصد هم ارتباطات دیگر مثل ADSL و کابل. در حوزه ارتباطات ثابت هم بیش از ۶۰ درصد ارتباطات مبتنی بر فیبر است که این قسمت در کشور در سال های قبل کمتر مورد توجه قرار گرفته بود و به همین دلیل وزارت ارتباطات در دولت سیزدهم در تلاش برای جبران کمبود در این حوزه است. در بخش موبایل هم به صورت متوسط حدوداً ۱۵ درصد ارتباطات موبایل دنیا بر روی 5G است و تا سال ۲۰۲۷ تعداد مشترکان 5G از مشترکان 4G در دنیا بیشتر می شود. 
اپراتورها در حوزه 5G بحث تعرفه و فرکانس را دارند و معتقدند وزارت ارتباطات باید فرکانس را در اختیارشان قرار دهد و تعرفه ها را اصلاح کند و از طرف دیگر هم باید صنایع و کاربردهای عمودی آنها هم رشد پیدا کند که مشتری این بخش هم مشخص است. اگر فقط  بحث سرویس دهی به کاربران باشد هم اکنون توسعه این بخش توجیه اقتصادی چندانی ندارد و باید حتما سراغ صنایع بروند ولذا باید بازار حوزه هوش مصنوعی در کشور توسعه یابد. در همین راستا ما با تدوین نظام اپراتور های هوشمند با کمک یکی از نهادهای پژوهشی بیرون از پژوهشگاه، به دنبال راه اندازی اپراتورهای هوشمند سازی در کشــــور هستیم.

قرار داشتن پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات ذیل وزارت ارتباطات تا چه میزان در توسعه و راهبردی اهداف پژوهشی در حوزه فاوا موثر بوده است؟

 در حوزه بومی سازی در ادوار مختلف در مقاطعی محصول را تا آخرین مراحلش می ساختیم. در دهه های قبل طی سال های گذشته ماموریت تغییر پیدا کرد و نمونه سازی می‌کنیم. شرکت های خصوصی و بخش دانشگاهی کمک می کنند و به ارتقای بخش خصوصی کمک می کنیم. نمونه های زیادی همچون پادویش را داریم و در واقع سوئیچ های مختلف مخابراتی بوده و محصولات امنیت و تجهیزات مختلف را هم به عنوان نمونه داشتیم.
در همین راستا نظام نامه ارزیابی بومی سازی در حوزه محصولات فاوا را تدوین کردیم و از طریق آزمایشگاه هایی که داریم این کار را در کشور انجام می دهیم.
تامین زیرساخت آموزش و پژوهش بومی سازی و رصد فناوری نوین، کارهایی است که هیچ جای دیگر انجام نمی شود و ماموریت متمرکز هیچ نهادی نیست، ولی پژوهشگاه طی سالیان اخیر همیشه این موضوعات را دنبال می کرده است.
اگر اقدامات مبتنی بر پژوهش و مطالعه دقیق باشد می تواند منجر به حصول نتایج بهتری شود. ما آزمایشگاه های قوی داریم که بعضاً در کشور بی نظیر است و نیروی انسانی داریم که به شکل متمرکز در هیچ جای کشور وجود ندارد. بحث ارتباط با دانشگاه ها را در دستور کار داریم و لذا ارتباط با صنعت را برقرار کردیم.
یک نقطه کانونی هستیم که از یک طرف اتصال محکمی با وزارت ارتباطات دارد و از یک سمت به بخش صنعت کشور متصل است. به صنعت خدمات آزمایشگاهی R&D می دهیم و مساله تعریف می‌کنیم، با توجه به رصد جهانی که داریم و با توجه به نیازی که از سمت وزارت ارتباطات اعلام می شود، این پروژه را به صنعت، می سپاریم.
برای آنکه به محصول صنعتی برسیم و بومی سازی انجام دهیم، نظام نامه بومی سازی را تدوین کرده تا به صنعت کمک کنیم و محصول را بر اساس آن نظام نامه، اثبات کنیم که این محصول بومی است یا خیر.
به دانشگاه ها متصل هستیم، چراکه از پتانسیل دانشگاهی در پروژه هایمان کمک می گیریم و از طرف دیگر حمایت های دانشگاهی هم داریم، یعنی دوباره پروژه ها را از شناسایی نیازهای وزارتخانه استخراج می کنیم و برای دانشگاه ها مسئله تعریف می کنیم.
به بخش های حاکمیتی همچون مرکز ملی فضای مجازی وصل هستیم، مثلا در بحث هوش مصنوعی، با مجلس، مرکز پژوهش های مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و بسیاری از نهادهای حاکمیتی دیگر ارتباط داریم.
نکته مهم این است که ما سعی می کنیم به ویژه در بخش وزارت خانه مسائل را تحلیل و چالش های آنها را شناسایی کنیم.
 از طرف دیگر نیز تحولات دنیا را رصد کرده و برای چالش های موجود راه حل می یابیم و با کمک ابزارها، سعی می کنیم راه حل ارائه کرده و یا در مباحثی همچون هوش مصنوعی که جزو اولویت های اصلی کشور نیست، نقشه راهی تدوین و برای چالش های پیش رو راه حل ارائه کرده و ایده های جدید را مطرح کنیم. 
در بحث آموزش، قبلا در وزارت ارتباطات یک دانشکده علمی کاربردی پست و مخابرات داشتیم که این دانشکده بعد از انحلالش وظایفش به پژوهشگاه منتقل شد و عملاً قبل از اینکه منحل شود می توانیم بگوییم تنها محلی بود که آزمایشگاه آموزش های رسمی تخصصی در حوزه ارتباطات را ارائه می کرد و عملاً آن وظیفه بر عهده پژوهشگاه گذاشته شده و ما در پژوهشگاه بحث های آموزش های تخصصی حوزه ارتباطات را در سطح دستگاه های دولتی و در عموم جامعه دنبال می کنیم که بتوانیم نیازهای موجود را مرتفع کنیم.
نشر دانش و تربیت نیروی انسانی در حوزه مورد نیاز ICT را داریم و به بخش ارتباطات کشور حتی در بخش خصوصی کمک می کنیم که بتوانند از این نیروها بهره برداری کنند.
پژوهشگاه در تعاملات بین المللی به صورت مستقل و به صورت هدفمند و خیلی با قدرت بیشتر ظاهر می شود. دربخش آموزش و پژوهش هم تلاش می کنیم که ارتباطات بین الملل را توسعه دهیم؛ خصوصاً با کشورهایی که ارتباط بهتری دارند یا توسعه سریعتری دارند.
و نهایتا، به جز سازمان ها، بحث دانشگاه ها و موسسات پژوهشی مخاطب اصلی ما هستند که تلاش می کنیم یک طرح مشخص را برای بهره برداری خوب کشور در این حوزه داشته باشیم.

انتهای پیام