گزارش آگهی/ حداقل وزن قابل اندازه‌گیری در ترازوی آزمایشگاهی

اغلب افراد در هنگام خرید ترازوی دیجیتال دقیق برای آزمایشگاه یا مغازه‌شان، به دو فاکتور دقت و ظرفیت توجه می‌کنند. اما کمتر کسی است که به موضوع کمترین وزن قابل اندازه‌گیری یک ترازو دقت کند. کمترین وزن یا همان Minimum Weight از موضوعات بسیار مهم در انتخاب یک ترازو است و در صورت عدم توجه می‌تواند فرایند توزین شما را با مشکل مواجه سازد.

در این مطلب قصد داریم ضمن تعریف این فاکتور مهم، اندکی پیرامون اهمیت آن صحبت کنیم. منتها برای تعریف این موضوع، ابتدا باید دو موضوع تکرارپذیری و دقت در ترازو را تعریف کنیم. با ما همراه باشید.

تکرارپذیری در ترازو به چه معناست؟

نه‌تنها در یک ترازوی دیجیتال آزمایشگاهی بلکه در تمام تجهیزات اندازه‌گیری یک مساله خیلی اهمیت دارد. آن هم این که اگر در یک شرایط ثابت و بدون تغییر، فرایند اندازه‌گیری را (چه برای وزن، چه برای هر چیز دیگری) چند مرتبه برای یک ماده‌ی مشخص انجام دهیم، نتایج یکسان هستند؟ یا مدام تغییر می‌کنند؟ مثلا وقتی یک جسم یک کیلویی را روی ترازوی آزمایشگاهی قرار می‌دهیم، هر بار یک کیلوگرم نمایش می‌دهد یا یک بار 999 گرم و یک بار هم 1.01 کیلوگرم نمایش می‌دهد؟

تکرارپذیری در تجهیزات اندازه‌گیری میزان نزدیک بودن نتایج اندازه‌گیری متعدد برای یک ماده‌ی مشخص در یک زمان مشخص است. حال هر قدر این نتایج به هم نزدیک‌تر باشند، در اصطلاح آن وسیله تکرارپذیری بهتری دارد.

دقت ترازو به چه معناست؟

دقت در ترازو به کمترین اندازه‌ای گفته می‌شود که ترازو می‌تواند تشخیص دهد. مثلا اگر یک ترازو با واحد گرم، بتواند تا دو رقم بعد از اعشار را بخواند - یعنی دقتش دو رقم اعشار باشد - در این صورت کمترین اندازه‌ای که می‌تواند تشخیص دهد، 0.01 گرم است.

اگر جور دیگری بخواهیم بیان کنیم، فرض کنید شما یک جسم یک کیلویی روی این ترازو قرار دادید، حال یک وزنه‌ای که از قبل می‌دانید وزن آن 0.01 گرم است روی آن اضافه می‌کنید. در این حالت این ترازو می‌تواند این مقدار اضافه شده را تشخیص دهد.

دقت در ترازوها را با رقم اعشار نمایش می‌دهند. مثلا ترازوی 5 رقم اعشار ترازویی است که می‌تواند تا 5 رقم بعد از اعشار را محاسبه نماید.

خب؛ حالا که با موضوعات دقت و تکرارپذیری در ترازوها آشنا شدیم، وقت آن رسیده است که به مطلب اصلی بپردازیم. یعنی کمترین وزن قابل اندازه‌گیری در ترازو.

حداقل وزن قابل اندازه‌گیری در ترازو چیست؟

همانطور که از نامش پیداست، این مقدار کمترین وزنی است که یک ترازو می‌تواند اندازه بگیرد. باید حواسمان باشد که این مفهوم با دقت ترازو اشتباه نشود. فرض کنید ترازویی داریم که دقت آن یک‌دهم گرم است. حال اگر یک وزنه با وزن 0.1 گرم روی آن قرار دهیم، آیا وزن صحیح را به ما نشان می‌دهد؟

پاسخ این سوال بستگی به این دارد که کمترین وزن قابل اندازه‌گیری ترازو چقدر است. گاهی اوقات مثلا سازنده‌ی ترازو اعلام می‌کند که دقت ترازو 0.01 گرم است، اما کمترین وزن قابل اندازه‌گیری روی این ترازو 5 گرم است. این یعنی چه؟ یعنی این که حتما باید نمونه‌ی ما وزنش بیشتر از 5 گرم باشد تا این دستگاه بتواند وزن را با آن دقت نمایش دهد.

حال که با مفهوم کمترین وزن قابل اندازه‌گیری آشنا شدیم، باید ببینیم که این مقدار به چه صورت مشخص می‌شود.

عدد کمترین وزن از یک فرمول ریاضی استخراج می‌شود. این فرمول یک کسر است که صورت آن، انحراف معیار تکرارپذیری و مخرج آن دقت ترازو.

نکته: انحراف معیار یک تعریف آماری است و میزان پراکندگی داده‌ها را نسبت به میانگین آن‌ها مشخص می‌کند. در انحراف معیار هر قدر داده‌ها پراکنده‌تر باشند، عدد انحراف معیار بزرگ‌تر می‌شود.

بنابراین در در کسر حداقل وزن قابل اندازه‌گیری، به هر میزان که تکرارپذیری بهتر باشد، انحراف معیار آن کوچک‌تر می‌شود و در نتیجه حاصل آن کسر به صفر نزدیک‌تر می‌شود.

یعنی به فرض محال اگر تکرارپذیری ترازو صد درصد باشد، بنابراین انحراف معیار آن برابر صفر می‌شود. در نتیجه آن کسر برابر صفر می‌شود و در نهایت به این معناست که کمترین وزن قابل اندازه‌گیری صفر است.

البته می‌دانیم که در دنیای واقعی هیچ وقت این اتفاق نمی‌افتد. یعنی هیچ وسیله‌ی اندازه‌گیری وجود ندارد که صد در صد بدون خطا باشد.

حداقل وزن قابل اندازه‌گیری کجا کارایی دارد؟

اصولا وقتی شما از یک ترازو در آزمایشگاه خود استفاده می‌کنید، حتما قرار است که یک نمونه را با آن وزن نمایید. مثلا نمونه‌ی شما به صورت پودر است. حال شما می‌روید یک ترازوی دو رقم اعشار می‌خرید و توقع دارید که نمونه‌ی شما را وزن کند. اما ممکن است وزن نمونه‌ی شما از حداقل وزن قابل اندازه‌گیری آن ترازوی آزمایشگاهی کمتر باشد. در این صورت شما برای اندازه‌گیری با مشکل مواجه می‌شوید.

اخطار مهم

حداقل وزن قابل اندازه‌گیری به این صورت نیست که اگر وزنی کمتر از آن روی ترازو قرار دهیم، هیچ چیزی نمایش ندهد. حتی ممکن است عددی را نمایش دهد. اما مساله این است که آن عدد به هیچ وجه قابل اتکا نیست. توجه بفرمایید که حداقل وزن قابل اندازه‌گیری ترازو در کاتالوگ ترازو نوشته شده است. این مطلب باید توسط کارخانه‌ی سازنده‌ی ترازو مشخص شده باشد.

حداقل وزن چه جاهایی اهمیت ندارد؟

در این مطلب در مورد یکی از مفاهیم مهم دنیای آزمایشگاهی صحبت کردیم. توجه داشته باشید که این موضوع در تمام ترازوهای غیر آزمایشگاهی هم صادق است. اما اهمیت آن در هنگام کار با تجهیزات آزمایشگاهی که تجهیزات دقیق هستند، خودش را نشان می‌دهد.

مثلا ترازویی که شما در آشپزخانه‌ی خانه‌تان برای توزین مواد خام غذایی استفاده می‌کنید، آن‌چنان اهمیت ندارد که حتما حداقل وزنش مشخص باشد. چون خطا در آن‌جا منجر به اتفاق خاصی نمی‌شود.

اما در یک آزمایشگاه دارویی، کسر بسیار جزئی از یک ماده که اضافه یا کم شود، می‌تواند منجر به دردسر‌های بزرگری شود. بنابراین در موارد غیر حساس، نیاز نیست حساسیت به خرج دهید.

انتهای پیام