جایگزینی یار مهربان با بازی با تلفن‌همراه!
اردشیر بوستانی، کارشناس کتابداری و اطلاع‌رسانی* نوشت: آیا می‌دانستید دشمن واقعی انسان، نادانی اوست؟ به‌طوری که در متون ادبی و دینی جوامع متعدد از نادانی به تاریکی و از دانایی به روشنایی تعبیر شده است. در کتاب نورانی قرآن که همیشه هدایت‌گر بشریت بوده، قبل از اشاره به واجبات دینی همچون نماز و روزه، اولین آیاتش به امر خواندن سفارش شده است.« إِقرَأ بِإسمِ رَبِّکَ الَّذی خَلَقَ»
لذا یکی از فعالیت‌هایی که می‌تواند جهل بشر را کاهش دهد و نهایتاًَ به شناخت کامل نسبت به پدیده‌های اجتماعی و طبیعی برساند و مجهولات را به معلومات مبدل کند، مطالعه است. در دین مبین اسلام همواره روایت‌های گهرباری از بزرگان و معصومین(ع) که بر مطالعه و کتاب‌خوانی در جهت راهنمایی و هدایت انسان‌ها به سمت زندگی بهتر و موفقیت بیشتر تأکید دارند، نقل شده است. پیامبر مکرم اسلام(ص) در حدیثی فرموده‌اند: "خیر دنیا و آخرت با دانش است و شر دنیا و آخرت با نادانی" و هم‌چنین می‌فرمایند: "یک ساعت تفکر بهتر و بالاتر از هفتادسال عبادت است".
بررسی‌ها نشان داده است که همواره افراد و جوامعی موفق‌تر بوده‌اند که آثار و اندیشه‌های دیگران را مطالعه کرده و از تجربه‌های آن‌ها درس‌ها آموخته‌اند و نیاز به دانستن را درک کرده و در این راه قدم‌های مؤثری برداشته‌اند. امروزه همزمان با عصر انفجار اطلاعات، ابزارهای مطالعه و دانش‌اندوزی با توسعه صنعت و مراکز علمی و آموزشی گسترش یافته و با ورود فناوری‌های جدید از قبیل گوشی‌های هوشمند و مجهز به سیستم‌های اینترنتی و وب گردی، رایانه، ماهواره و ... امکان دسترسی به محمل‌های اطلاعاتی و مطالعه آن‌ها افزایش یافته و کتاب‌های الکترونیکی در دسترس قرار گرفته است.
با این حال کتاب جایگاه خاصی در مطالعه مفید و هدفمند افراد دارد و می‌تواند در پر کردن اوقات فراغت مردم و ایجاد لحظاتی مفرّح، اثربخش و ماندگار نقشی جاودان داشته باشد و ابزاری مناسب برای توسعه و حفظ ارزش‌ها و باورهای هر ملتی باشد.
با وجود داشتن پیشینه تمدن و فرهنگ چند هزارساله و پشتوانه معنوی غنی اسلامی، سرانه مطالعه ما ایرانی‌ها نسبت به بسیاری از ملل دنیا کمتر است و همواره این سؤال مطرح است که کتاب که بهترین و نجیب‌ترین محصول فرهنگی در دنیای امروز محسوب می‌شود، در جهت ترویج آن در بین آحاد جامعه چقدر سرمایه‌گذاری شده است؟ اگر کتاب را دریچه‌ای به‌سوی جهان علم و معرفت بدانیم، مطالعه راهی است برای پرورش استعدادهای خدادادی افرادی که او را در مسیر رشد تکامل راهنمایی می‌کند.
بی‌شک تمامی اندیشمندان بر این باورند که پیشرفت و ترقی هر کشور مدیون مطالعه و کتاب‌خوانی افراد آن است. کسی که به کتاب و مطالعه اهمیت می‌دهد قطعاً به سطوح بالای علمی دست می‌یابد و این مسئله بر سرنوشت افراد تأثیر مثبتی خواهد گذاشت و نسل‌های بعدی از آن بهره‌مند خواهند شد.
این در حالی است که کشور ما قدیمی‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه‌های دنیا را درگذر زمان‌های دور در خود جای داده است. به‌عنوان نمونه در کتابخانه خواجه‌نصیرالدین طوسی(مراغه) بیش از 400 هزار جلد کتاب خطی وجود داشته که در اروپا این میزان در هر کتابخانه به 100 یا کمتر از آن‌هم نمی‌رسیده است. شاخص توسعه هر کشوری به میزان مطالعه و آگاهی آن بستگی دارد که ما نسبت به کشورهای غربی فرسنگ‌ها فاصله داریم.
امروزه با تبلیغات مکرر و بوق و کرنای فراوان در رسانه‌ها، به جای تبلیغ اهمیت کتاب و کتاب‌خوانی شاهد تبلیغات تجاری وسایل ارتباطی همچون گوشی‌های تلفن همراه و مواد غذایی همچون پفک و چیپس و ... هستیم که در این زمینه رقابت تنگاتنگ بوده و بدون این‌که به کارکردهای اطلاعاتی آن‌ها و برنامه‌ریزی در جهت استفاده بهتر از آن‌ها توجه و اشاره‌ای گردد، روز به‌روز بر تبلیغات پفکی افزوده و از تبلیغات رسانه‌ای در قالب فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی کاسته می‌شود.
با مشاهده چنین وضعیتی همواره این سؤال به ذهن متبادر می‌شود که روزانه چقدر زمان صرف ارسال پیامک و ور‌رفتن با گوشی موبایل می‌کنیم که هیچ‌گونه ارزش علمی و خروجی مناسبی ندارد ولی حاضر به گذاشتن اندک زمانی برای ارتقاء علم و آگاهی کتاب و کتاب‌خوانی نیستیم؟
با توجه به نظر کارشناسان مربوطه میانگین استفاده هر ایرانی از تلفن همراه در روز بین 1 الی 2 ساعت است و میانگین مطالعه هر ایرانی باآن‌همه تمدن غنی و شگفت‌انگیز متأسفانه کمتر از 30 دقیقه است و این معادله نشان از آن است که ما اصل را فراموش و بیشتر وقت‌مان را صرف مسائل حاشیه‌ای زودگذر می‌کنیم.
علاوه بر این، جذابیت کانون‌های غیرفرهنگی برای گذراندن اوقات فراغت همچون سفره‌خانه‌های سنتی که محور خدمات آن‌ها بر عرضه قلیان و مخدرهای دیگر است، روزبه‌روز افزایش یافته است.
در سال‌های گذشته به غلط از این مراکز به عناوینی همچون: میراث فرهنگی، مراکز تفریحی و گردشگری و بنگاه‌های زودبازده یاد می‌شده است و در ایجاد و راه‌اندازی آن‌ها تسهیلات فراوانی اختصاص می‌یافت و علاوه بر این، قوانین متغیر اعمالی روزانه در سطح ملی و محلی در قبال آن‌ها باعث رونق گرفتن و گرایش بسیاری از جوانان و نوجوانان به این مراکز بوده است. می‌توان با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری مناسبی در جهت دست‌یابی به اهداف متعالی، تثبیت ارزش‌های فرهنگی و حذف تدریجی سنت‌های ویرانگر(مبتنی بر دود)، مخاطبان این مراکز را به کتاب و کتاب‌خوانی سوق داد و با بصیرت افزایی و دانایی بخشی به اهداف فرهنگی و اجتماعی موردنظر دست یافت.
از مهمترین فواید کتاب و کتاب‌خوانی می‌توان موارد زیر را نام برد:
*خواندن کتاب باعث جلوگیری از آلزایمر می‌شود و حافظه را تقویت می‌کند.
*همیشه در حال یادگرفتن، چیزهای جدید را یاد می‌گیرید و پایه‌های مهارت را قوی‌تر می‌کند.
*کسانی که مطالعه می‌کنند اجتماعی‌تر از کسانی هستند که کتاب نمی‌خوانند و باعث اعتمادبه‌نفس می‌شود.
*کتاب خواندن باعث می‌شود استرس از بین برود.
*خواندن کتاب علاوه بر نشاط اجتماعی باعث می‌شود فردای بهتر داشته باشید.
*قدرت خلاقیت را بالا می‌برد.
*مطالعه باعث بالا رفتن قدرت آنالیز می‌شود.
*باعث می‌شود در صد اشتباهاتمان کمتر شود.
*کتاب خواندن باعث موفقیت در تمامی امور روزمره می‌شود.
*باز کردن کتاب، هرروز شما را با نویسنده جدیدی آشنا می‌کند تا دنیا را از زاویه‌ی بهتری بنگرید.
*کتاب خواندن باعث می‌شود دیگران را بهتر درک کنید و کتاب‌خوانی انضباط اجتماعی را افزایش می‌دهد.
*کتاب خواندن باعث می‌شود شما شغل و زندگی بهتری نسبت به دیگران داشته باشید.
*زمینه‌های مختلف ذهنی را بازسازی می‌کند.
راهکارهای همگانی کردن فرهنگ مطالعه :
*ارائه جایگاه‌های عرضه کتاب و کتاب‌خوانی در اماکن عمومی به‌صورت دائمی، فصلی و مناسبتی
*برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی به‌صورت کتبی و یا آنلاین در مقاطع مختلف تحصیلی و سنی در طول سال
*گنجاندن ساعات کتاب‌خوانی و روش مطالعه در برنامه‌های درسی دانش آموزان و دانشجویان
*ارائه بُن کتاب در بین جویندگان علم و دانش و اقشار مختلف جامعه
*اختصاص شبکه تلویزیونی در جهت معرفی و ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی تحت عنوان بوک تیوی (book tv )
*تلخیص کتاب‌های خوب
*تبلیغ غیرمستقیم کتاب و کتاب‌خوانی در سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی و سینمایی
*به کارگیری کتاب‌خوانی به‌عنوان ابزار جریمه برای مجرمین و متخلفین
* تشویق خیرین کتابخانه‌ساز
* عدم صدور مجوز برای مراکز استعمال دخانیات
*اصلاح و اجرای قوانین سخت‌گیرانه مربوط به مراکز قلیانی و فروش سیگار
*برگزاری همایش‌هایی در جهت اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در خصوص نقش کتاب‌خوانی و مقررات مخدرها
*اصلاح ساختار مراکز سنتی اوقات فراغت در جهت ارتقاء ارزش‌ها و مبارزه با ناهنجاری‌ها
*ایجاد و هماهنگی بین مراکز فرهنگی متعدد از قبیل کتابخانه‌ها، هتل‌ها، سفره‌خانه‌های سنتی، مراکز میراث فرهنگی و گردشگری، و دیگر مراکز آموزشی و تفریحی.
پیشنهاد می‌شود مسئولین و متولیان امر بررسی دقیقی در خصوص محصولات فرهنگی مفید علی‌الخصوص کتاب در جهت جایگزینی و مبارزه با سیگار و قلیان و توسعه فرهنگ مطالعه مفید و هدفمند داشته باشند تا هیچ‌یک از جوانان مملکت اسلامی ما، دوست و غذای روح خود را فدای دود و اوهام خیالی مواد افیونی نکنند.
* ایسنا
افزودن دیدگاه جدید