سرمایه‌گذاری برای تولید در بخش فضایی؛ مسیری راهبردی به‌سوی اقتدار ملی و رشد پایدار
رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، گفت: تحقق شعار سرمایه‌گذاری برای تولید در حوزه فضایی، نه‌تنها زمینه‌ساز رشد اقتصادی و توسعه علمی کشور است، بلکه ایران را در مسیر اقتدار راهبردی، خودکفایی فناورانه و حضور مؤثر در اقتصاد جهانی قرار خواهد داد.
به گزارش سیتنا، دکتر وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در سرمقاله شماره 115 ماهنامه نسل چهارم، آورده است:
شعار سال ۱۴۰۴ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید»، به‌درستی تمرکز کشور را بر یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای جهش اقتصادی و خودکفایی صنعتی معطوف کرده است. در این میان، سرمایه‌گذاری در بخش‌های نوظهور و دانش‌پایه، همچون صنعت فضایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فضانوردی و فناوری‌های مرتبط با فضا، دیگر تنها حوزه‌هایی علمی یا نمایشی نیستند، بلکه به قلب اقتصادهای نوآور و محور رقابت ژئوپلیتیکی در قرن ۲۱ تبدیل شده‌اند.
اهمیت راهبردی بخش فضایی در جهان و جایگاه ایران
در سطح بین‌المللی، صنعت فضایی به عنوان یکی از پیشران‌های اصلی توسعه اقتصادی، امنیت ملی و دیپلماسی علمی شناخته می‌شود. کشورهای پیشرو با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در این حوزه، به فناوری‌هایی دست یافته‌اند که کاربردهای آن‌ها در کشاورزی هوشمند، پیش‌بینی بلایای طبیعی، پایش محیط‌زیست، امنیت سایبری، ارتباطات پیشرفته، اینترنت اشیاء و حتی گردشگری فضایی نمود یافته است.به عنوان نمونه، ایالات متحده آمریکا سالانه میلیاردها دلار در پروژه‌های فضایی سرمایه‌گذاری می‌کند و شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس، بلو اوریجین و دیگر بازیگران خصوصی را به شراکت با ناسا ترغیب می‌نماید. چین نیز با راه‌اندازی ایستگاه فضایی تیانگونگ و مأموریت‌های ماه و مریخ، نشان داده که برنامه‌ریزی فضایی را به‌عنوان بخشی از راهبرد توسعه ملی تلقی می‌کند.
ایران نیز با برخورداری از زیرساخت‌های علمی، دانشگاه‌های فعال، متخصصان زبده و تجربیات موفق در طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره، جایگاهی مهم در میان کشورهای در حال توسعه دارد. با این حال، برای حفظ و ارتقاء این جایگاه، لازم است سرمایه‌گذاری هدفمند در این حوزه به یک اولویت اقتصادی و فناورانه تبدیل شود.
تأثیر اقتصادی، فناورانه و راهبردی سرمایه‌گذاری در بخش فضایی
سرمایه‌گذاری در صنعت فضایی، مزایای اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم متعددی دارد؛ از ایجاد اشتغال تخصصی در حوزه‌هایی مانند مهندسی، برنامه‌نویسی، داده‌کاوی و طراحی سخت‌افزارهای پیچیده گرفته تا شکل‌گیری زنجیره تأمین داخلی برای ساخت قطعات و تجهیزات پیشرفته. افزون بر این، بسیاری از فناوری‌های توسعه‌یافته در صنعت فضایی (مانند باتری‌های لیتیومی، سیستم‌های ناوبری دقیق، سنسورها و مواد جدید) به سایر صنایع نیز منتقل می‌شوند و بهره‌وری ملی را ارتقاء می‌دهند.
در سطح کلان، دسترسی به فناوری‌های فضایی به استقلال راهبردی کشور کمک می‌کند. توان بومی در حوزه‌هایی مانند پرتابگرهای ماهواره، داده‌های سنجش از دور و سیستم‌های موقعیت‌یابی، می‌تواند وابستگی ایران به منابع خارجی را کاهش داده و زیرساخت اطلاعاتی و امنیتی کشور را مقاوم‌تر کند. همچنین، خدمات فضایی مانند پایش اراضی کشاورزی، پیش‌بینی آب‌وهوا و کنترل منابع آبی می‌توانند در مدیریت بحران‌های اقلیمی و بهره‌وری منابع طبیعی مؤثر واقع شوند.
نقش کلیدی بخش خصوصی در توسعه صنعت فضایی
یکی از الزامات اصلی تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» در صنعت فضایی، مشارکت فعال بخش خصوصی است. دولت به‌تنهایی قادر به تأمین مالی و پیشبرد همه پروژه‌های فضایی نیست، بلکه باید زیرساخت‌ها و بسترهای مناسب را برای ورود شرکت‌های خصوصی، استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران خطرپذیر فراهم آورد. تجربه جهانی نشان داده که نوآوری‌های چشمگیر در حوزه فضا، عمدتاً در بستر خصوصی شکل گرفته‌اند؛ از طراحی ماهواره‌های کوچک و ارزان‌قیمت گرفته تا پرتابگرهای قابل بازیابی و اینترنت ماهواره‌ای.در ایران نیز شرکت‌های دانش‌بنیان بسیاری وجود دارند که در صورت حمایت مؤثر، قادر خواهند بود به بازیگران مهم این عرصه تبدیل شوند. تسهیل روند صدور مجوزها، اعطای وام‌های کم‌بهره، ایجاد مناطق ویژه فناوری فضایی، تسهیل همکاری با دانشگاه‌ها و تدوین قوانین حمایتی، می‌تواند انگیزه کافی برای مشارکت بخش خصوصی را فراهم کند.
لزوم ایجاد اکوسیستم ملی برای سرمایه‌گذاری فضایی
برای آنکه سرمایه‌گذاری در صنعت فضایی به تولید پایدار بینجامد، باید یک اکوسیستم ملی منسجم طراحی و اجرا شود. این اکوسیستم شامل مراکز تحقیق و توسعه، آزمایشگاه‌های تخصصی، پلتفرم‌های تبادل فناوری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، نهادهای تنظیم‌گر هوشمند و بازارهای داخلی و بین‌المللی برای فروش خدمات فضایی است. همچنین باید آموزش نیروی انسانی متخصص از طریق دانشگاه‌ها و برنامه‌های کارآموزی در اولویت قرار گیرد تا چرخه دانش تا تولید کامل شود.
نتیجه‌گیری
امروز، سرمایه‌گذاری در صنعت فضایی، سرمایه‌گذاری بر آینده است؛ آینده‌ای که در آن کشورها بر اساس توان فناورانه خود سنجیده می‌شوند. تحقق شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» در این حوزه، نه‌تنها زمینه‌ساز رشد اقتصادی و توسعه علمی کشور است، بلکه ایران را در مسیر اقتدار راهبردی، خودکفایی فناورانه و حضور مؤثر در اقتصاد جهانی قرار خواهد داد. بدون شک، اکنون زمان آن رسیده که فضا، نه فقط در آسمان‌ها، که در اولویت زمین‌گیرترین سیاست‌های اقتصادی ما جای گیرد.
انتهای پیام
افزودن دیدگاه جدید