آیا چشم‌زخم حقیقت دارد؟

به گزارش سیتنا، واژه چشم‌زخم در قرآن نیامده؛ اما بسیاری از مفسران آیه «وَإِن یکادُ الَّذِینَ کفَرُوا لَیزْلِقُونَک بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکرَ وَیقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ» را دال بر وجود چشم‌زخم گرفته و در شأن نزول آن آورده‌اند که مشرکان از مردی شورچشم خواستند پیامبر(ص) را چشم بزند. هنگامی که آن مرد تصمیم به این کار گرفت، جبرئیل آیه و ان یکاد را فرود آورد و به‌ وسیله آن پیامبر را از آسیب چشم‌زخم نگاه داشت. برخی دیگر از مفسران، «اَزْلاق» را به معنای چشم‌زخم ندانسته و معتقدند «ازلاق» در لغت به معنای نگریستن با دشمنی و تندی به کسی است و در مورد پیامبر(ص) نیز به همین معنا به کار رفته است.

علامه طباطبایی در المیزان اِزلاق در آیه وان یکاد را براساس نظر عموم مفسران همان چشم زخم دانسته وتصریح کرده که منظور از چشم زخم نوعی تأثیر نفسانی است و دلیلی عقلی برای انکارش نداریم افزون بر این که مواردی هست که قابل انطباق بر چشم زخم است و در روایاتی نیز وارد شده است.

همچنین برخی از مفسران، آیه ۶۷ سوره یوسف را ناظر به چشم‌زخم دانسته‌اند. آنان در تفسیر آیه «وَقَالَ یا بَنِی لَا تَدْخُلُوا مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُّتَفَرِّ‌قَةٍ»(و گفت: «ای پسران من، [همه‌] از یک دروازه [به شهر] در نیایید، بلکه از دروازه‌های مختلف وارد شوید.) بر این باورند پسران یعقوب زیباروی، پرشمار و برومند بودند. یعقوب از ترس چشم‌خوردن آنان، توصیه کرد که از دروازه‌های مختلف وارد مصر شوند. البته شیخ طوسی به قول دیگری نیز اشاره کرده که برخی چشم‌زخم را در قرآن انکار و برای توصیه یعقوب به فرزندانش، احتمالات دیگری مانند ترس از آسیب رساندن مأموران حکومتی به آنان را مطرح کردند. همچنین آیت‌الله معرفت برای نفی چشم‌زخم، از آیه بعد که می‌گوید «تدبیر یعقوب کارساز نشد»، استفاده کرده‌ است.

در روایات

بر پایه روایاتی که در منابع حدیثی فریقین، دو مذهب اصلی دین اسلام شیعه و سنی نقل شده، چشم‌زخم واقعیت دارد. در یکی از این احادیث گفته شده اگر چیزی می‌توانست بر قضا و قدر سبقت گیرد، چشم‌زخم بود. در روایاتی که از امامان شیعه رسیده نیز به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌هایی برای در امان ماندن از آن توصیه شده است.

از نظر علمی

خواجه نصیرالدین طوسی در شرح اشارات گفته که ابن سینا چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته؛ اما ملاصدرا معتقد است که برخی نفوس در قوه وهمیه به‌ حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد. برخی از دانشمندان نیز معتقدند در چشم نیرویی مغناطیسی نهفته است که با تمرین می‌توان آن را پرورش داد.

رابطه با قضا و قدر

برخی چشم‌زخم را مخالف قضا و قدر و توکل دانسته‌اند. این دیدگاه منجر به پرسش‌ و پاسخ‌هایی در این زمینه شده است. از دیدگاه عالمان شیعه چشم‌زخم با قدرت الهی منافات ندارد، زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت خداست نه این گونه عوامل.[نیازمند منبع] همچنین حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه دانسته‌اند. منشأ این برداشت احادیثی است که در تأیید چشم‌زخم وارد شده؛ احادیثی همچون «چشم‌زخم، مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد» و «اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند.»

در امان ماندن از چشم‌زخم

ائمه شیعه در دعاهایی که از آنان نقل شده، از خدا خواسته‌اند تا چشم‌زخم را از آنان دور بدارد. یکی از خواسته‌های امام سجاد در دعای بیست و سوم صحیفه سجادیه همین است.

در روایات شیعه، برای محفوظ ماندن از اثر چشم‌زخم، خواندن معوذتین، آیه الکرسی و آیه و ان یکاد سفارش می‌شود. بر پایه روایتی از امام هشتم شیعیان، قرائت سوره حمد و معوذتین برای دفع چشم‌زخم توصیه گردیده است. از امام رضا(ع) نقل شده است که برای دفع چشم‌زخم، نوشته‌ای از سوره حمد، معوذتین و آیه الکرسی را در شیشه‌ای قرار دهید. همچنین از امامان شیعه نقل شده هنگامی که چیزی شما را به تعجب آورد، ذکر خدا را به زبان جاری کنید و اذکاری مانند تکبیر، حوقله و ماشاءالله را بگوید و برای برادر ایمانی‌اش از خداوند در خواست برکت کند.

انتهای پیام