رئیس اتحادیه مخابرات: ویزای استارتاپ، روایت غم انگیزی از قربانی نمودن نخبه‌هاست

دکتر داوود ادیب، رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت مخابرات ایران در گفت‌وگو با خبرنگار سیتنا به موضوع چالش‌های استارتاپ‌ها در کشور ما و لزوم توجه ویژه به این کسب‌وکارها برای رفع موانع توسعه‌ای پرداخته است که مشروح آن به قرار ذیل است.

اصلی ترین موانع استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان را در چه زمینه هایی می دانید؟

بر اساس تعاریف غالب، استارتاپ به یک شرکت یا کسب ‌وکار گفته می‌شود که بر اساس فعالیت های مبتنی بر فناوری و کارآفرینی ایجاد شده‌ و در ابتدای مرحله تجاری سازی قرار داشته و در راستای تولید یا خدمات، راه حلی نوآورانه و دوام ‌پذیر برای رفع یک نیاز ضروری در جامعه و بازار شکل گرفته ‌باشد. بروز یک فعالیت استارتاپی با توجه به اینکه عنصر کارافرینی در آن وجود دارد تابع ریسک و استقبال از خطر بوده و بر اساس این مقوله است که  یک شرکت استارتاپی با یک تولید یا خدمت استارتاپی به وجود می آید. این موضوع از زمان شکل گیری تا زمان بروز می باشد که یک شرکت استارتاپی نمایان شده و به عبارتی ظهور می یابد. این در حالی است که  ادامه فعالیت یک شرکت استارتاپی  تابع این قوانین نیست و می بایست از فضای عدم قطعیت به فضای دارای قطعیت شیفت پیدا نماید. به عبارتی می توان چنین بیان نمود که اگرچه فعالیت های اولیه در شرایط عدم قطعیت و همراه با ریسک اتفاق می افتد و فلسفه یک فعل کارآفرینانه چنین است، اما در فاز بعدی که این محصول یا خدمت می خواهد به صورت مستمر در فرایند تولید و توسعه قرار گیرد می بایست شرایط متفاوتی را تجربه نماید.

اصلی ترین موانع شرکت های استارتاپ یا دانش بنیان بعد از بروز و تجلی محصول یا خدمتشان، سیاست گذاری های اقتصادی غافلگیرانه، عدم تجانس شاخص های سهولت فضای کسب و کار با معیارهای جهانی، مخاطرات مرتبط با دارایی های معنوی محافظت نشده، ناهمگرایی سازمان های حاکمیتی در رفتارهای چند سویه در برخورد  با این شرکت ها که برایند حمایت از سوی بعضی از سازمان ها در مقابل سرکوب برخی دیگر از آنها منفی می باشد و همچنین قانون گذاری های سریع و عجولانه و عدم وجود ضمانت اجرایی برای برخی از قوانین حمایتی جزو مشکلات اساسی است که شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها با آنها روبرو هستند. به عنوان یکی از مشکلات عمومی کسب و کاری موضوع قراردادهای یک طرفه بین شرکت ها، چه دانش بنیان و استارتاپی و چه سایر شرکت ها با کارفرماهای دولتی شان به عنوان یکی از بزرگترین چالشهایی است که رفع آن می تواند مشکلات کسب و کاری را در حوزه های مختلف مرتفع سازد.

تنظیم گری و رگولاتوری یکی از وظایفی است که نهادهای دولتی در برابر شرکت های دانش بنیان برای خود وضع کرده اند، اغلب هم نهادهای دولتی که نقش تنظیم گر را بازی می کنند به عنوان رقیب استارتاپ ها هم تبدیل می شوند، این رویه چه آثار سوئی دارد و آیا این رویه منجر به فرار سرمایه ها نمی شود؟

بله دقیقا چنین است و در برخی از حوزه ها شاهد چنین موضوعاتی هستیم که این امر می تواند در کوتاه مدت باعث نابودی صنعت مرتبط شود. ما امروز نیازمند یک دولت کوچک، چابک و با ماهیت توسعه گرا و با نقش  توانمندساز هستیم. مداخله دولت می بایست در چارچوب مفهوم دولت «توسعه گرا» تجلی پیدا نماید؛ دولت توسعه گرایی که بتواند با ماهیت  پرورش گری و توسعه ای به ایفای نقشی متفاوت از دولت های غیرتوسعه گرا که در سال های پیشین با آنها مواجه بوده ایم،  پرداخته و زمینه های تحول و توسعه صنعتی  در ابعاد مختلف را فراهم نماید. این موضوعی است که در کشور ما بویژه در حوزه صنعت سالیان سال است که مورد بی توجهی قرار گرفته است.

با توجه به اینکه طی یک سال اخیر میزان مهاجرت گروهی استارتاپ ها بیشتر شده است، تعطیلی کسب و کارهای دانش بنیان و استارتاپی و یا اعمال محدودیت، چه تبعاتی مثل مهاجرت فعالان این حوزه و سرمایه گذارانی که علاقه مند به سرمایه گذاری در این زمینه هستند به دنبال دارد؟

متاسفانه در چند سال اخیر، تصمیمات با طرح موضوعات بی موقع، عجولانه و بدون کارشناسی متعددی در حوزه های مختلف کاری و اجتماعی و در راس آنها طرح معروف به صیانت روبرو بوده است. ما با طرح موضوعات غیر کارشناسی شده و القای ترس از نبود فرصت های شغلی مبتنی بر کسب و کارهای فناورانه و جدید، اضطراب و فشارهای غیرمنطقی به جوانان وارد ساخته و با دشمنانمان در فرار مغزها و خروج نخبگان از کشور همراهی نموده ایم. فرار مغزها زاییده کاهش اعتماد در جامعه است و آشکار است که افزایش سطح اعتماد بین دولت و آحاد جامعه و از جمله بخش های حساس جامعه که طیف وسیعی از دانشجویان و نخبه ها را در بر دارد و درک صحیح دولت از نیازها و حقوق اولیه و حفظ کرامت انسانی آنها می تواند سطح وفاداری و ماندگاری بخش فرهیخته جامعه را افزایش دهد.

یکی دیگر از نگرانی هایی که در حال جدی تر شدن است پیگیری «ویزای استارتاپ» توسط برخی از تیم های دانش بنیان و استارتاپی است، این موضوع چه تبعات و نگرانی هایی را ایجاد می کند و راهکار دولت در این زمینه چه باید باشد؟

ویزای استارتاپ امروز از جمله ویزاهای پرطرفدار برای متخصصان و فعالان کشورمان در حوزه کسب و کارهای نوین است که در برنامه کاری برخی از دولت ها قرار گرفته است. رویکرد ارایه دهندگان این ویزا ها به شکلی است که حداکثر تا پنج موسس یک شرکت و خانواده‌های بلافصل آن‌ها می‌توانند از طریق درخواست برای ویزای کار یا اقامت دائم مهاجرت نمایند و طبیعی است که با این مهاجرت ها منابع دانشی و سرمایه اجتماعی قابل ملاحظه ای از کشور خارج می گردند.

امروز همه اندیشمندان و صاحبان نظر  معتقد به این موضوع هستند که بخش اعظم توسعه و تحول که در سال های اخیر و نه چندان دور در کشورهای توسعه یافته به وجود آمده است، متاثر و نشات گرفته از عنصر سرمایه اجتماعی می باشد و بدیهی است که یکی از اصلی ترین عناصر سرمایه های اجتماعی در هر کشوری کارآفرینان، شرکت های خلاق و استارتاپ ها می باشند. کشورهایی که به درک درستی از این موضوع رسیده اند بسترهای حمایتی  مناسبی را برای نخبگان خود فراهم کرده اند و با حمایت مادی و معنوی این قشر ارزش ساز توانسته اند مانع از فرار متخصصان خود، چه به صورت انفرادی و چه گروهی در قالب تیم های کاری شوند. امروز داستان «ویزای استارتاپ» روایت غم انگیزی است که روایت از تلاش یک کشور برای نخبه پروری و نخبه سازی و در نهایت قربانی نمودن این نخبه ها به دلیل عدم توجه به عنصر سرمایه اجتماعی است. دولت باید از طریق بسترسازی و اعتماد سازی به سرمایه انسانی و دانشی به عنوان یک سرمایه اجتماعی و خلق روحیه میهن دوستی به جای میهن گریزی کمک کند تا متخصصین کشورمان به جای فرار از کشور و خدمت به غیر، به عنوان سربازان اقتصادی کشور در داخل، انجام وظیفه نمایند؛ این موضوع محقق نمی گردد مگر با سهولت شاخص های کسب و کار ، احترام به ارزش های انسانی و پرورش احساس تعلق که امیدوار هستیم که شعارهای سال 1401 بتواند ضمن تبدیل به عمل از این فاجعه بزرگ «فرار مغزها» جلوگیری نماید.

انتهای پیام

گفت‌وگو از زهرا طاهری